The Term of Hawza Ilmiyya: A History of its Appearance and the Semantic Evolution

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Author

Ph.D Student, Department of History and Civilization of Islamic Nations, University of Tehran, Iran

Abstract

    “Hawza ilmiyya” refers to the centre of Shiites seminary that its name background and genesis, in studies on Shiite educational and scientific institutions, has been ignored. In addition, these studies have introduced the Shiite seminaries before creation of the term, as “Hawza ilmiyya”. This study focuses on the emergence and the semantic evolution of the term of “Hawza ilmiyya”. The findings of this study suggest that the term of Hawza ilmiyya emerged from within socio-political changes of constitutional period and at first, in its modern sense, was entitled the institution that was founded by Sheikh Abdul Karim Haeri in Qom.  Also, this study shows that the new structure of Shiite seminaries, so-called "Hawza ilmiyya", is not applicable to the ancient Shiite scientific centers.

Keywords


. آقا نجفی قوچانی، محمدحسن، حیات الاسلام فی احوال الملک العلّام، پیرامون شخصیت و نقش آخوند ملامحمدکاظم خراسانی در پیشبرد نهضت مشروطیت؛ به کوشش رمضانعلی شاکری، تهران، نشر هفت 1378.
2. ابن­بطوطه، شمس­الدین محمد بن عبد الله، تحفة النظار فى غرائب الامصار و عجائب الاسفار؛ رباط، اکادیمیه المملکة المغربیة،‏ 1417ق.‏
3. ابن­خلدون، عبدالرحمن بن محمد؛ دیوان المبتد أو الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر، به کوشش خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، ط2، 1408ق/1988م.
4. ابن­مسکویه، ابوعلی رازی، تجارب الأمم، به کوشش ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، 1379.
5. ابن­کثیر، أبوالفداء اسماعیل بن عمر الدمشقى،  البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق/ 1986م.
6. اسکندر بیگ ترکمان، تاریخ عالم ‏آرای عباسی‏، به کوشش ایرج افشار، تهران، ‏امیر کبیر 1382.
7. اسناد و مکاتبات تاریخى از تیمور تا شاه ‏اسماعیل، گردآورنده عبدالحسین نوایی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏ 1356.
8. بناکتی، ابوسلیمان داود بن محمد، روضة اولی الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب، تاریخ بناکتی، به کوشش‏ جعفر شعار، تهران، ‏انجمن آثار ملی، 1348.
9. پسندیده، محمود، "نگاهی گذرا به حوزه علمیه نجف"، مجله مشکوه، شماره 68 و 69، پائیز و زمستان 1379.
10. جوادی، قاسم، حسنی، سید علی،"بررسی حوزه علمیه حلّه"، مجله شیعه شناسی، قم:  شماره 21، بهار 1387.
11. حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف­الله، زبدة التواریخ، به کوشش سید کمال حاج سید جوادی‏، تهران‏، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
12. حمدالله مستوفی،‏ تاریخ گزیده‏، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ‏امیر کبیر، 1364.
13. حمزة بن حسن الاصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء، بیروت، دارمکتبة الحیاة، بی تا.
14. خامنه­ای، سید علی، گزارشی از سابقۀ تاریخی و اوضاع کنونی حوزۀ علمیّه مشهد، مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا(ع)، 1365.
15. خنجی، فضل الله بن روزبهان، ‏مهمان نامه بخارا، به کوشش منوچهر ستوده‏، تهران، علمی و فرهنگی، 1384.
16. ‏خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین، تاریخ حبیب السیر، مقدمه جلال­الدین همایی، تهران، خیام، چ4، 1380.
17. دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، مدخل "حوزه"، تهران، بنیاد دانشنامه، ج 14، 1389.
18. دایره المعارف بزرگ اسلامی؛ زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، مدخل "اعتضادالسلطنه"، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، 1379.
19. دایره المعارف تشیعپ، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، مدخل "حوزه"، قم، ج6، 1376.
20. دولت­آبادی، یحیی، ‏حیات یحیی، تهران، کتابفروشی ابن سینا، 1336.
21. دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه، چ2 از دوره جدید؛ تهران، دانشگاه تهران، 1377.
22. رجبی، محمدحسن، مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه دوره قاجار، تهران، نشر نی، 1390.
23. رشدیه، شمس­الدین، سوانح عمر، تهران‏، نشر تاریخ ایران،1362.
24. رشیدالدین فضل­الله همدانی، ‏جامع­التواریخ، تاریخ سامانیان و بویهیان و غزنویان، به کوشش محمد روشن‏، تهران، ‏میراث مکتوب، ‏1386.
25. ریحان یزدی، سیدعلیرضا،  آینه دانشوران، چاپ اول، 1354ق/1314ش، چاپ دوم با مقدمۀ ناصر باقری بیدهندی، قم، کتابخانه آیت­الله مرعشی، 1372ش.
26. سپهر، احمدعلی،  ایران در جنگ بزرگ 1918- 1914، تهران، چاپخانه بانک ملی ایران‏، 1336ش.
27. سمعانی، أبوسعید عبدالکریم بن محمد، الأنساب، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، دائرة­المعارف العثمانیة، 1382ق/1962.
28. سید کباری، سید علیرضا، حوزه های علمیه شیعه در گستره جهان، تهران، امیرکبیر 1378.
29. شاردن، ژان، سفرنامه شاردن‏، ترجمه اقبال یغمایی، تهران‏، توس‏،1372.
30. شریف رازی، محمد،  آثار الحجه یا دائره المعارف حوزه علمیه قم، قم، کتابفروشی برقعی 1332ش.
31. عتبی، ابونصر محمد بن عبدالجبار،  الیمینی، به کوشش احسان ذنون الثامری‏، بیروت، دارالطلیعة 1424ق/2004م‏.
32. عین‏السلطنة، قهرمان میرزا سالور، روزنامه خاطرات عین‏السلطنة، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران، اساطیر1374.‏
33. فیاضی، عمادالدین، حاج شیخ عبدالکریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378.
34. القاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، تاریخ اولجایتو، به کوشش مهین همبلی‏، تهران، علمی و فرهنگی، ‏1384.
35. قزوینی رازی، عبدالجلیل،  النقض موسوم به بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض، به کوشش میرجلال الدین محدث اُرمَوی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358.
36. کمره­ای، سید محمد، روزنامه خاطرات سید محمد کمره‏ای،‏ به کوشش محمدجواد مرادی نیا­، تهران، اساطیر، 1384.
37. مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس‌، به کوشش، علی شیری، ‌بیروت، دارالفکر، ‌1414ق‌.
38. ناجی، محمد رضا، فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان، تهران، امیر کبیر، 1386.
39. ناصرالشریعه، محمدحسین، تاریخ قم یا حریم مطهر حضرت معصومه، به کوشش علی دوانی، تهران، رهنمون، 1383.
40. ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، ‏امیر کبیر، 1384.
41. واصفی، زین­الدین محمود، ‏بدایع الوقایع‏، به کوشش الکساندر بلدروف‏، تهران، ‏بنیاد فرهنگ ایران،‏ 1349.
42. وکیلی قمی، ابومحمد، حوزه علمیه قم، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، 1348.
43. Fraser, James B, Narrative of a journey in to Khorasan, inthe years 1821 and 1822, London, Longman, 1825.
روزنامه و مجلات
44. روزنامه عیب نما، چاپ تهران، 25 ربیع­الثانی 1325ق/ 1386ش، شماره دوم، سال دوم.
45. روزنامه تربیت، چاپ تهران، سال چهارم، شماره 213، 6 شعبان 1318ق.
46. روزنامه ثریا، چاپ مصر، سال اول، شماره 10، 19 شعبان 1316ق.
47. روزنامه معارف، چاپ تهران، اول شعبان 1316ق، شماره اول،؛ شماره 14، 15 صفر1317ق.
48. مجلۀ همایون، چاپ قم،"روحانیت در ایران: تأسیس جامعۀ علمیه قم، تاریخ زندگی حضرت آیت­الله"، آبان، آذر و دی 1313، شماره ، 2، 3 و 4.
49. هفته نامه آئین اسلام، چاپ تهران، اردیبهشت و خرداد 1326، شماره­های متوالی 156 تا 162.