The role of Shi'ite ministers of the Abbasid caliphate's court on the expansion of imami Shi'ism in the seventh century AH

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Authors

1 Prof., Lorestan University

2 PhD Student,, Lorestan University

Abstract

During the seventh century, due to various political, social, and cultural factors such as the activities of Shi'ite scholars, the Sufis and the social movement of Futuwa, political turmoil, and Mongol religious tolerance the Imami Shi'ism expanded. The function of the Shi'a ministers in the court of the Abbasid caliphate is one of these factors. By a descriptive-analytical method, this article seeks to give a brief overview of the life and career of Shia ministers in the 7th century AH, and examine their role in expansion of Shi’ism. The findings of this study show that during this period, the Abbasid caliph al-Naser le-Din al-Allah (r. 575-622 AH), for religious unity, appointed some of the Shi'ites to the ministry. Using the opportunity, Shi'ite ministers also played a prominent role on the strengthening the cultural and social development of Shi'ites and promoting their beliefs in the caliphate territory through various manners such as assigning office positions to their co-religions, reconstruction of the tombs of the Imams and, trusteeship of Mustansaria School.

Keywords


ابن ابی­الحدید، عبدالحمید، شرح نهج­البلاغه، قم: مکتبه آیه­الله المرعشی، 1378ـ1383.
ابن­ اثیر، عزالدین علی، الکامل فی­التاریخ، بیروت: دارصادر، 1386ق.
ابن ادریس حلی، ابو جعفر محمد بن منصور، السرایر، تحقیق: لجنة تحقیق، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1410.
ابن ­بطوطه، رحله، تحقیق طلال­حرب، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1428.
ابن تغری­بردی، جمال­الدین ابو­المحاسن، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره: وزاره الثقافه و الارشاد القومی، 1392ق.
ابن الساعی، علی بن انجب، جامع المختصر فی عنوان التواریخ و عیون السیر، به کوشش مصطفی جواد، بغداد: مطبعه السریانیه الکاثولیکیه، 1934.
ابن ­شاکر، محمد، فوات الوفیات، تحقیق احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1974.
ابن­طاووس، رضی­الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنه فیما یعمل مره فی­السنه، تحقیق جواد القیومی الاصفهانی، قم: حوزه العلمیه، 1376.
همو،  اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه علیرضا رجالی تهرانی، قم: نبوغ، 1379.
همو، فلاح السائل و نجاح المسائل فی عمل الیوم و اللیله، ترجمه محمد روحی، قم: انصاری، 1385.  
همو، مهج الدعوات، ترجمه محمدتقی طبسی، تهران: تک تاج، 1392.
همو، کشف­المحجه یا فانوس، ترجمه­ اسدالله مبشری، تهران: نشرفرهنگ اسلامی، 1368.
ابن­طقطقی، محمد بن علی، تاریخ فخری، ترجمه محمدوحید گلپایگانی، تهران: علمی و فرهنگی، 1367.
ابن عنبه، احمدبن علی، عمده الطالب فی أنساب آل أبی طالب، قم: انصاریان،1417.
همو، مجمع الآداب فی معجم الألقاب، تحقیق محمد کاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الاسلامی، 1375.
ابن­کثیر، عمادالدین ابی­الفداء، البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر، بی­تا.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ترجمه و تحقیق رضا تجدد، تهران: اساطیر، 1381.
ابن واصل، جمال­الدین محمد، مفرّج الکروب فی أخبار بنی ایوب، تحقیق حسنین محمد ربیع، مصر: دارالکتب،1977.
ابوشامه مقدسی، عبدالرحمن بن اسماعیل، تراجم رجال القرنین السادس و السابع، عنّی بنشره سید عزت العطار الحسینی، قاهره: دارالکتب الملکیه، 1947م.
اربلی، عبدالرحمن بن ابراهیم، خلاصه الذهب المسبوک فی مختصر من سیرالملوک، تحقیق سید محمد مکی جاسم، بغداد: مکتبه المثنی، بی­تا.
اربلی، علی بن عیسی، کشف­الغمه فی معرفه الأئمه، قم: رضی، 1421.
اصفهانی، عمادالدین محمد، تاریخ دوله آل سلجوق، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1425.
الویری، محسن و رضیه السادات موحد ابطحی،«زمینه­ها و عوامل حضور شیعیان در ساختار خلافت عباسی از 575ق تا656 ق»، فصلنامهتاریخ اسلام، دوره 12، شماره3 (صص41ـ78)، پاییز1390.
انوری، حسن، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، تهران: کتابخانه طهوری، 2535.
تهرانی، شیخ آغا بزرگ، طبقات أعلام الشیعه، قم: موسسه اسماعیلیان، بی‌تا.
جوینی، عطاملک بن محمد، جهانگشای، تصحیح محمد قزوینی، تهران: دنیای کتاب، 1375.
الحوادث الجامعه (منسوب به ابن فوطی)، ترجمه­ عبدالمحمد آیتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1381.
خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین، حبیب­السیر فی أخبار افراد بشر، تهران: خیام، 1333.
دوانی، علی، مفاخر اسلام، تهران: امیرکبیر، 1364.
ذهبی، شمس­الدین، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت: دارالکتاب العربی، 1409.
همو، سیراعلام النبلاء، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1425.
راوندی، محمدبن علی، راحه الصدور و آیه السرور، تصحیح محمد اقبال، تهران: اساطیر، 1386.
رحمتی، محسن و زینب بیرانوند، «مدرسه مستنصریه و گسترش تشیع امامیه در قرن هفتم هجری»، فصلنامه شیعه­ شناسی، شماره56 (صص171ـ194)، زمستان1395.
همو، «نقش سید بن طاووس(م664ق) در رشد فرهنگی و اجتماعی شیعیان»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره69 (صص33ـ58)، بهار1396.
سبط ابن جوزی، شمس­الدین، تذکره الخواص، قم: منشورات الشریف الرضی، 1418ق.  
همو، مرآه‌الزمان فی تاریخ‌الاعیان، تحقیق: جنان جلیل محمد هموندی، بغداد: الدار الوطنیه، 1990م.
سیوطی، جمال­الدین عبدالرحمن، تاریخ خلفا، تصحیح ابراهیم صالح، بیروت: دارصادر، 1424.
صفدی، صلاح الدین خلیل ایبک، الوافی بالوفیات، بیروت: دارصادر، 1405ق.
طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تصحیح و تعلیق محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف: معهد نشریات المکتبة المرتضویه، بی‌تا.
علم‌الهدی، علی بن حسین، «رساله عمل مع السلطان» در رسایل الشریف المرتضی، تقدیم و اشراف سید احمد حسینی، قم: دارالقرآن الکریم، 1405ق.
غسّانی، الملک الاشرف، العسجد المسبوک، تحقیق شاکر محمود عبدالمنعم، بغداد: دارالبیان، 1975.
غُنیمه، عبدالرحیم، تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی، ترجمه­ نورالله کسایی، تهران: دانشگاه تهران، 1372. 
قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض، تصحیح جلال­الدین حسینی اُرموی، [بی­جا]، [بی­نا]، 1331.
قمی، عباس، تتمه المنتهی فی وقایع أیّام الخلفاء، تصحیح علی محدث زاده، تهران: کتاب فروشی مرکزی، 1333.
قمی، نجم­الدین ابوالرجاء، تاریخ­الوزراء، به کوشش محمدتقی دانش­پژوه، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی، بی­تا.
کلوزنر، کارلا، دیوانسالاری در عهد سلجوقی(وزارت در عهد سلجوقی)، ترجمه­ یعقوب آژند، تهران: امیرکبیر، 1363.
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالفکر، 1409.
مطهری، حمیدرضا و صدرالله اسماعیل زاده، «کارگزاران شیعه امامیه در دستگاه حکومتی سلجوقیان»، فصلنامه سخن تاریخ، شماره21 (صص31ـ46)، بهار و تابستان1394.
ناطقی، خدیجه، «نقش وزرای خلفای عباسی در وقایع سیاسی و مذهبی منطقه ایران و عراق از قائم تا ناصر»، پایان نامه  کارشناسی ارشد الهیات دانشگاه الزهراء، 1390. 
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1418.
نخجوانی، هندوشاه بن سنجر، تجارب­ السلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: کتابخانه طهوری، 1357.
نظام الملک، ابوعلی حسن، سیرالملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347.
نویری، شهاب­الدین احمد، نهایه الأرب فی فنون الأدب، قاهره: دارالکتب و الوثاق القومیه، 1423.
همدانی، محمد بن عبدالملک، تکملة التاریخ الطبری، تحقیق البرت یوسف کنعان، بیروت: دار و مطبعه الکاثولیکیه، 1961.