The Economic History of Ṭabaristān in the Islamic Civilization (until the end of 4th-Century A.H): Regional Advantages and the Status of Jobs

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Authors

1 Ph.D. Candidate in History and Civilization of Islamic Nations, Science and Research Branch at Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Theology, Farhangian University, Tehran, Iran.

3 Professor, Department of History of Islamic Civilization, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.

Abstract

During the Islamic era, the region of Ṭabaristān or Māzandarān, located in the north of Iran. Its unique regional and natural advantages, including humid climate, fertile soil, dense forests, and the proximity to the sea make this region an appropriate region for agriculture, production of crops and fruits, and the development of some jobs such as fishing. In this paper, based on ancient sources, the authors have tried to survey the economic situation of Ṭabaristān in the early Islamic centuries. The main questions of this survey are how these regional advantages affect the economy of Ṭabaristān? And what kind of jobs and handicrafts were developed in this situation?
The findings from the research show the flourishment of particular handicrafts such as weaving carpets, local rug, and mat, Also a range of textile and wooden handicrafts in Ṭabaristān. Besides, in this period, we can see a connection between many jobs related to agricultural products, mineral materials, aerobic organisms, and marine animals.

Keywords


آملی، مولانا اولیاء الله، تاریخ رویان، پژوهش و راستینه­گردانی افشین پرتو، تهران: میرماه، 1393ش.
آیرین، فرانک، دیوید براونستون، جاده ابریشم،ترجمه محسن ثلاثی، تهران: سروش، 1387ش.
ابن ­اسفندیار، محمدبن­حسن، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران: پدیده خاور، چاپ دوم، 1366ش.
ابن­ حوقل، ابوالقاسم محمد، صورة الارض، بیروت: دارصادر، 1938م.
ابن ربّن طبری، علی بن سهل، فردوس الحکمة، ترجمه علی­نقی منزوی و محمدابراهیم ذاکر، تهران: چوگان، 1391ش.
ابن فقیه، ابوبکراحمد بن محمد، البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب، 1416هـ.
ابریشمی، محمدحسن،زعفران از دیروز تا امروز (دایرة المعارف تولید، تجارت و مصرف)، تهران: امیرکبیر، 1383ش.
ابودلف، قاسم بن عیسی عجلی، سفرنامه ابودلف در ایران، با تعلیقات و تحقیقات ولادیمیر مینورسکی، ترجمه سید ابوالفضل طباطبایی، تهران: زوار، 1354ش.
اسلامی، حسین، مازندران در تاریخ، ساری: شلفین، 1390ش.
اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، مترجم مریم میراحمدی، تهران: علمی و فرهنگی، 1379ش.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم، مسالک و ممالک، بیروت: دارصادر 2004م.
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ، تذکره جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه حمزه سردادور (طالب زاده)، تهران: چاپخانه اتحادیه تهران، 1308ش.
باسورث، ادموندکلیفورد، تاریخ غزنویان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1355ش.
بلاذری، احمدبن یحیی، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1988م.
بلخی، قاضی حمید الدین ابوبکر عمربن محمودی، مقامات حمیدی، به تصحیح رضا انزابی نژاد، تهران: نشر دانشگاهی، 1365 ش.
بولیت، ریچارد، «اقتصاد و جامعه ایرانی در اوایل دوره اسلامی»، در: برآمدن اسلام، ویراستاران: وستا سرخوش کرتیس و سارا استوارت، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نشرمرکز، 1393ش.
همو، پنبه، آب و هوا و شتر در ایران اوایل دوره اسلامی  لحظه­ای از تاریخ جهان، ترجمه شهرام غلامی، تهران: نشرتاریخ ایران، ، 1398ش.
بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح علی­اکبر فیاض، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ دوم، 1356ش.
پطروشفسکی، ایلیا، ترجمه کریم کشاورز، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول (قرن­های 13 و 14 میلادی)، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1344ش.
پوربهمن، فریدون، پوشاک درایران باستان، طراح هلن دارتول، ترجمه هاجر ضیاء سیکارودی، ویرایش علمی دنیا مملکت دوست، تهران: امیرکبیر، 1386ش.
ثعالبی نیشابوری، ابو منصور عبدالملک بن ابن محمد بن اسماعیل، ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالمعارف، 1384 ق.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد، اشکال العالم، علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمه و تعلیقات فیروز منصوری، مشهد: به­نشر آستان قدس رضوی، 1368ش.
حدودالعالم من المشرق الی المغرب، به­کوشش منوچهر ستوده، تهران: کتابخانه طهوری، 1362ش.
خاقانی شروانی، افضل­الدین بدیل ابراهیم بن علی حقایقی، دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، 1382ش.
دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، تهران: مجلس شورای ملی، 1335 ش.
دهقانی، محمد، شاهنامه ابومنصوری: تاریخ و ادبیات ایران، تهران: نشرنی، 1394ش.
راوندی، محمدبن علی بن سلیمان، راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق، به تصحیح محمد اقبال، حواشی و فهارس مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر، 1364ش.
رستمی، مصطفی، دست بافته­های سوادکوه، تهران: فرهنگستان هنر، 1386ش.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی، آثار و احیاء، (متن فارسی درباره فن کشاورزی)، به اهتمام منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران،  1368ش.
زرین کوب، عبدالحسین، تاریخ مردم ایران، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1390ش.
زکی، محمد حسن، تاریخ صنایع ایران" بعد از اسلام، ترجمه محمدعلی خلیلی، تهران: اقبال، 1363ش.
ستوده، منوچهر، از آستارا تا استارباد(آثار و بناهای تاریخی مازندران غربی)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1374ش.
همو، البرزکوه، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1389ش.
شافعی­پور، ایوب، «بررسی حیوانات حلال و حرام­گوشت دریایی در فقه مذاهب پنجگانه»، در سایت مرجع دانش:
https://www.civilica.com/modules.php?name=OnlinePayment&op=returnSaman
شیخ طوسی، محمد بن حسن،  الاستبصار، تصحیح حسن خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1363ش.
شیخلی، صباح ابراهیم سعید، اصناف در عصر عباسی، ترجمه هادی عالم زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1362ش.
طالب پور، فریده، تاریخ پارچه و نساجی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء، 1393ش.
طبری، محمدبن­جریر، تاریخ طبری(تاریخ الرسل و الملوک)، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: داراالتراث، ق.
طوسی، محمد بن محمود بن احمد طوسی، عجائب المخلوقات، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی فرهنگی، 1382 ش.
غفوری، عاطفه، «زاج»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران،زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة­المعارف بزرگ اسلامی، 1394ش.
غیبی، مهرآسا، هشت­هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران: هیرمند، 1385ش.
فرای ریچاد، عصر زرّین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: سروش، 1392ش.
فهیمی، سید حمید، فرهنگ عصر آهن در کرانه­های جنوب غربی دریای خزر از دیدگاه باستان‌شناسی، تهران: سمیرا، 1381 ش.
قزوینی، زکریا بن محمد،  آثارالبلاد و اخبار العباد، بیروت: دارصادر، بی‌تا.
کریستن سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: ابن­سینا، 1351ش.
کولاییان، درویش­علی، کشف مازندران باستان، ساری، گلچینی، 1394ش.
کیا، صادق، شاهنامه و مازندران، تهران: بی‌نا، 1353ش.
گیلانی، ملاشیخعلی، تاریخ مازندران، تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1353ش.
لافون.ف، رابینو، هـ. ل،  صنعت نوغان در ایران، ترجمه و تدوین جعفر خمامی زاده، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1372ش.
لسترنج، گی، جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی، 1377ش.
متز، آدام، تمدن اسلامی در قرن چهارم، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر، 1364ش.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصرالنافع، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة، چاپ ششم، 1418ق.
محمد بن­منورمیهنی، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید،مقدمه و تصحیح و تعلیق محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: آگاه، 1366ش.
مرعشی، میرظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، تهران: شرق، 1361ش.
مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی بکربن محمد بن نصر، نزهة القلوب، به­کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: طهوری، 1336ش.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، به کوشش اسعد داغر، قم: دارالهجرة، 1409 ق.
مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب­الامم، به کوشش ابوالقاسم امامی، تهران: سروش، 1379ش.
مقدسی، ابو عبدالله محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، قاهره: مکنبه مدبولی، 1411 ق.
منوچهری دامغانی، دیوان منوچهری دامغانی، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار، 1338ش.
مهجوری، اسماعیل، تاریخ مازندران، تهران: توس، 1381ش.
ناصر خسرو، سفرنامه، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار، 1373 ش.
نعمانی، فرهاد، تکامل فئودالیسم در ایران، جلد اول، تهران: خوارزمی، 1358ش.
وولف، هانس ا.، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه سیروس ابراهیم­زاده، تهران: انقلاب اسلامی، 1372 ش.
ویلسون، ج. کریستی، تاریخ صنایع ایران، ترجمه عبدالله فریار، تهران: بروخیم، 1317 ش.
یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت: دارصادر، 1995م.
یاوری، حسین، شناخت صنایع دستی ایران، تهران: مهکامه، 1390ش.