An Analytical Study of the Relations of Local Guilani Rulers with Russian and Ottoman Empires

Document Type : Research/Original/Reqular Article

Author

Assistant Prof., University of Guilan

Abstract

At the same time that Safavids rose to power in Persia, Russians’ and Ottomans’ attention drawn to Guilan. Ottoman sultans were interested in the region as well as in Azerbaijan. Russians too sought to usurp the monopoly of trades in the southern and western coasts of the Caspian Sea. The latter nurtured plans for developing and expanding ties with Persians in order to perpetuate their expansionism and reinforce their puissance, both political and military. Russians and Ottomans, therefore, cemented strong ties with the rulers in Guilan to take the region under their influence. Following Shah Abbas’s interest in the region ,however, Russians stopped supporting the rulers and Ottomans chose to keep their friendship with Safavids for the profit that would earn them, despite providing refuge for the Karkiya Khan. The findings suggest that notwithstanding the fact that Russians and Ottomans failed to achieve their political goals through the local rulers in the long term, they contrived, in the short term, to pave the way for the permeation of these empires in the northern and north-western Persia.

Keywords


استریکلر، جیمز ای، روسیه تزاری، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران: انتشارات ققنوس، 1382.
افوشته‌ای‌نطنزی، محمودبن هدایت‌الله، نقاوه‌الآثار فی ذکر‌الاخیار در تاریخ صفویه، تصحیح احسان اشراقی، تهران: علمی و فرهنگی، 1373.
باربارا و دیگران، سفرنامه ونیزیان در ایران (شش سفرنامه)، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات خوارزمی، 1381.
بلان، لوئی‌ لوسین، زندگی شاه عباس اول، ترجمه ولی‌الله شادان، تهران: انتشارات اساطیر، 1375.
بنجامین، اس.جی.دبیلو، ایران و ایرانیان در عصرناصرالدین شاه، ترجمه مهندس محمد حسین کردبچه، تهران: انتشارات اطلاعات، 1394.
بینا، علی­اکبر، تاریخ سیاسی و دیپلماسی ایران، تهران: دانشگاه تهران، 1337.
بوداق‌ منشی‌قزوینی، جواهر‌الاخبار تصحیح محسن بهرام‌نژاد، انتشارات میراث مکتوب، تهران، 1378.
پاسادوست، منوچهر، شاه اسماعیل اول پادشاهی، با اثرهای دیرپای در ایران و ایرانی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1393.
همو، شاه عباس اول پادشاهی با درس­هایی که باید فراگرفت، ج2، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1393.
پرتو، افشین، تاریخ گیلان از آغاز تا برپایی جنبش مشروطه، رشت: انتشارات حرف نو، 1379.
پناهی، عباس، کارکرد اجتماعی سیاسی  و فرهنگی کیائیان در گیلان (با نگرشی بر روابط آنها با حکومت­های محلی صفویه)، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان، 1393.
همو، «تجزیه و تحلیل نقش سیاسی و اقتصادی دربند در دوره صفوی»، فصلنامه تاریخ­نامه ایران بعد از اسلام، سال نهم، شماره شانزدهم، 65-89، بهار و تابستان 1397.
ثابتیان، ذبیح‌الله،  اسناد و نامه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی دوره صفویه، تهران: انتشارات ابن‌سینا، 1343.
ثواقب، جهانبخش، ابریشم گیلان، پژوهش­نامه دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، سال 10، شماره 34، 1381.
جلالی، نادره، «مدخل خان­احمدخان گیلانی»، دائرة­المعارف بزرگ اسلامی، 23ج، مرکز دایرۀ المعارف اسلامی، 1367.
جنابادی، میرزابیگ، روضه الصفویه، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار، 1378.
حسام معزّی، نجفقلی، تاریخ روابط سیاسی ایران با دنیا، به کوشش همایون ارشادی، تهران: انتشارات نشر علم، 1366.
حسن­زاده، اسماعیل، «فرمانروایی کارکیا میرزا علی در گیلان و دگرگونی سیاست خارجی او در قبال آق‌قویونلوها»، پژوهشنامۀ تاریخهای محلی ایران، سال هفتم-  شمارۀ اول )پیاپی31)، 1397.
حسینی قمی، قاضی احمد، خلاصة­التواریخ، تصـحیح احسـان اشراقی، تهران: نشر دانشگاه تهران، 1363.
خواندمیر، محمودشاه، تاریخ اسماعیل‌ و شاه‌طهماسب صفوی، به کوشش محمدعلی جراحی، تهران: انتشارات گستره، 1370.
خورشاه الحسینی قبادالحسینی، تاریخ ایلچی نظام‌شاه، به تصحیح دکتر محمدرضا نصیری و کوئیچی‌هانه‌دا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1279.
دلاواله، پیترو، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه شعاع­الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی، 1384.
رابینو، هـ . ل، ولایات دارالمرز ایران - گیلان، ترجمه جعفر خمامی­زاده، رشت: انتشارات طاعتی، 1374.
همو، فرمانروایان گیلان، ترجمه م.پ. جکتاجی و رضا مدنی، رشت: انتشارات گیلکان، 1389.
سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز، 1372.
شانی نوف، نون بریان، تاریخ روسیه، ترجمه خانبابا بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1357.
شرلی، آنتونی و رابرت، سفرنامه برادران شرلی، ترجمه آوانس به کوشش علی دهباشی، تهران: انتشارات به دید، 1378.
شورمیج، محمد، کارکرد سیاسی و اقتصادی گیلان در عصر صفوی تا پایان شاه عباس اول، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان، 1395.
شیرازی، عبدی بیک، تکمله­الاخبار، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات طهوری، 1369.
شیرازی، علامه قطب­الدین محمد، دره التاج، بخش نخست، به کوشش محمد مشکوه، تهران: انتشارات حکمت، 1369.
شیلت برگر، یوهان، سفرنامه، ترجمه ساسان طهماسبی، تهران: امیرکبیر، 1396.
عزالدوله، ملگونف، سفرنامه ایران و روسیه (نواحی شمال ایران)، به کوشش محمد گلبن و فرامرز طالبی، تهران: دنیای کتاب، 1363.
عظیمی دوبخشری، ناصر، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی گیلان، رشت: انتشارات گیلکان، 1381.
طاهری، ابوالقاسم، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران (از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس)، تهران: انتشارت علمی و فرهنگی، 1383.
فریدون بیک، منشات السلاطین، بی­جا، بی نا، بی­تا.
فریر، رونالد، تجارت در دوره تیموریان (مجموعه تاریخ ایران،کمبریج)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات جامی، 1387.
فلسفی، نصرالله، زندگی شاه عباس اول، ج3 و 4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1353.
فومنی، عبدالفتاح، تاریخ گیلان به همراه حوادث مشروطه گیلان، تصحیح احمد تدین، تهران: کتابفروشی فروغی، 1353.
فومنی گیلانی، ملاعبدالفتاح، تاریخ گیلان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1349.
فن دریابل، تکتاندر، ایترپرسیکوم  (گزارش سفارتی به دربار شاه عباس اول)، ترجمه محمود تفضلی، تهران‏: ‏‏‏بنیاد فرهنگ ایران‏، ‏‏‏1352. ‏
کارری، جملی،  سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ‏، ‏‏‏تبریز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، 1348
کاتف­، فدت،  سفرنامه، ترجمه محمدصادق همایونفرد، تهران: کتابخانه ملی ایران، 1356.
کجباف، علی­اکبر و دیگران،«بررسی ابعاد تحولات روابط ایران با روسیه در دوره صفوی»، فصلنامه پژوهش­های تاریخی دانشگاه اصفهان، سال دهم، شماره اول، پیاپی 37، 1-18، 1397.
کلاویخو، سر آلفونسودی، سفرنامه، ترجمه مسعود رجب­نیا، تهران: علمی و فرهنگی، 1374.
لاهیجی، علی‌بن شمس‌الدین‌بن حاجی حسین، تاریخ خانی (حوادث چهل­ساله گیلان 880 تا 920 هـ­ .ق)، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1352.
مرعشی، سید ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1364.
ملگونف، سفرنامه ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر، تصحیح، تکمیل و ترجمه مسعود گلزاری، تهران: انتشارات دادجو، 1364.
مسلمانیان قبادیانی، رحیم و بهروز، اسنادی از روابط ایران و روسیه از صفویه تا قاجار، تهران: مرکز اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه، 1387.
منجم، ملاجلال­الدین، تاریخ عباسی یا روزنامۀ ملاجلال، به کوشش سیف­الله وحیدنیا، بی جا: انتشارات وحید، 1366.
منشی (ترکمان)، اسکندربیک، تاریخ عالم‌آرای عباسی، 2ج، تصحیح ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1386.
نعیمی، سهیلا، «آل کیا و علل سقوط آن در گیلان»، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام در ایران دانشگاه الزهرا (س)، سال بیستم، شماره 7، 113-134، پاییز 1389.
نواسیلستف، ا.پ، «روابط سیاسی ایران و روسیه در نیمه دوم سده شانزدهم میلادی»، ترجمه محمدتقی فخاری، مجله تاریخ روابط خارجی ایران، شماره 2، 1383.
نوائی، عبدالحسین، ایران و جهان، ج 1، تهران: انتشارات هما، 1377.
همو، روابط سیاسی ایران و اروپا در عصر صفوی، تهران: انتشارات ویسمن، 1372.
همو، شاه عباس: مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت­های تفضیلی، به کوشش عبدالحسین نوائی، ج2، تهران: انتشارات زرّین، 1366.
نوزاد،فریدون، نامه‌های خان‌احمدخان گیلانی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1373.
هوشنگ­مهدودی، عبدالرضا، تاریخ روابط خارجی ایران (از ابتدای صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم)،تهران: امیرکبیر، 1375.