سیاست‌های احداث خانقاه برای طریقت‌های چشتیه، کازرونیه، سهروردیه و کبرویه در ایران و شبه‌قارة هند (سده‌های هفتم تا نهم ه.ق)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران،

10.22059/jhic.2024.379302.654496

چکیده

خانقاه به‌عنوان یکی از مکان‌های استقرار صوفیان در تاریخ تصوف، نقش مهمی ایفا کرده است. در بسیاری از حکایات مرتبط با صوفیان به این مکان‌ها پرداخته شده‌‌ است. طریقت‌های‌ صوفیانة چشتیه، کازرونیه، سهروردیه و کبرویه در قرون هفتم تا نهم هجری در ایران و شبه‌قارة هند به‌خانقاه بسیار وابسته بودند. درواقع، ایجاد طریقت و بنای خانقاه از قرن ششم به‌بعد، رابطة تنگاتگی با یکدیگر دارند. بنابراین، بهره‌برداری از خانقاه ایجاب می‌کرد که چنین مکان‌هایی در خلال چندین قرن، اندک‌اندک احداث شوند. پژهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که خانقاه‌های صوفیان طریقت‌های یادشده در ایران و شبه‌قارة هند را چه کسانی می‌ساختند و نقش صوفیان، سلاطین، درباریان و بازرگانان در احداث خانقاه به‌چه صورت بوده ‌است؟ رویکرد این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و داده‌ها به‌شیوة کتابخانه‌ای گردآوری شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان داده است که ساخت خانقاه از سوی صوفیان در این طریقت‌ها از نظم و نسق مشخص و خاصی پیروی نمی‌کرده‌ و تابع سیاست معینی نبوده ‌است. سیاست‌ سلاطین و درباریان دربارة احداث خانقاه نیز یا به‌منظور بهره‌‌بردن از حمایت‌ طریقت‌ها یا برای مهار نفوذ اجتماعی آنها بوده‌ است. از جانب بازرگانان نیز، تقریباً به‌صورت یکسانی با این پدیده برخورد می‌شد که برآمده از ماهیت تصوف در ایران و شبه‌قارة هند در قرون هفتم تا نهم هجری و جایگاه اجتماعی آن بوده ‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sufi Monastery Construction in Iran and the Indian Subcontinent: Patronage and Policies in the 13th-15th Centuries

نویسنده [English]

  • masoumeh hadi
Ph.D. Graduate in Post-Islamic Iranian History, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Lorestan, Khorramabad, Iran
چکیده [English]

This study examines the construction of Sufi monastery (khānaqāh) associated with the Cheshtiyyeh, Kazerouniyyeh, Sohravardiyyeh, and Kobraviyyeh orders in Iran and the Indian subcontinent from the 13th to the 15th centuries. khānaqāhs were central to Sufi life, serving as residences, gathering places, and centers of spiritual practice. This research investigates the patronage behind their construction, analyzing the roles of Sufis themselves, sultans, courtiers, and merchants. Employing a descriptive-analytical approach based on library research, the study reveals that monastery construction across these orders lacked a unified policy or standardized practice. Royal and courtly patronage was driven by diverse motives, ranging from seeking the support of these influential orders to attempting to control their social impact. Merchants' involvement reflected similar pragmatism, mirroring the evolving nature and social standing of Sufism in Iran and the Indian subcontinent during this period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sufism
  • khānaqāh
  • Iran
  • Indian subcontinent