نوگرایان مسلمان و مسئلة آموزش زنان در هند بریتانیا (1857-1947)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران،

چکیده

حضور بریتانیایی‌ها در هند، تحولات بسیاری در زندگی مسلمانان این کشور، به‌ویژه در نظام آموزشی آنان ایجاد کرد. بیشتر مسلمانان هند، نظام آموزشی جدید بریتانیایی را با باورهای دینی و فرهنگی خود در تضاد می‌دیدند و توجه چندانی به آن نمی‌کردند. ضرورت آموزش زنان مسلمان به‌شیوة نوین نیز از جمله موضوعاتی بود که در این دوره، مورد توجه نوگرایان قرار گرفت و موافقان و مخالفانی داشت. سرسید احمدخان به‌عنوان پیشگام نوگرایان مسلمانان هند، با آموزش زنان به‌شیوة نوین مخالف بود. اما هم‌زمان با او، برخی از نوگرایان مسلمان بر ضرورت آموزش زنان تأکید داشتند. آنان باور داشتند که آموزش زنان می‌تواند شرایط خانواده و جامعه را بهبود‌بخشد؛ بنابراین طرفدارن آموزش زنان، اقداماتی را برای تسهیل آموزش آنان انجام‌دادند. ایجاد نشریات مختلف و نوشتن رمان‌هایی دربارة ضرورت آموزش زنان، از جملة این اقدامات بود. درنتیجه این کوشش‌ها، حق آموزش زنان مسلمان تا حدودی به‌رسمیت شناخته‌شد و به‌ایجاد کالج زنان مسلمان علیگر، به‌عنوان نخستین مؤسسة آموزشی مهم برای زنان مسلمان منجر‌گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The British Presence in India and Its Impact on the Education of Muslim Women: A Case Study of Reformist Efforts

نویسنده [English]

  • saeid shirazi
Assistant Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The establishment of British colonial rule in India (1857–1947) precipitated widespread changes within Muslim society, particularly in the field of education. The introduction of a British-style educational system, perceived by many Muslims as incompatible with Islamic and cultural norms, initially received limited acceptance. A particularly contentious issue was the education of Muslim women-an area that generated divergent opinions among Muslim reformers. While prominent figures such as Sir Sayyid Aḥmad Khān, a foundational thinker of Islamic modernism in South Asia, opposed modern education for women, a parallel movement of reformist Muslims emerged who advocated for female education as a means to elevate both familial and societal conditions. These advocates pursued multiple strategies, including the publication of reformist periodicals and the composition of novels emphasizing the necessity of educating women. Their efforts contributed to a gradual recognition of the right to education for Muslim women, culminating in the founding of the Aligarh Muslim Women’s College-the first major educational institution dedicated to Muslim women in colonial India. This article investigates the intellectual, social, and institutional dynamics of this reformist endeavor within the broader context of British India.

کلیدواژه‌ها [English]

  • India
  • British Raj
  • Muslims
  • Reformism
  • Education
  • Muslim Women
  • Sir Sayyid Aḥmad Khān
  • Aligarh
اخبار تهذیب‌النسوان (بی‌تا). 17 جلد. بابت سال تمام ۱۹۱۵. مرتبة محترمة عباسی‌بیگم صاحبه. یونین سیتم لاهور.
ادیب، اویس‌احمد (1934). اردو کا پهلا ناول‌نگار شمس‌العلما نذیراحمد. الله‌آباد.
اقبال‌علی، مولوی سید (1979). سیداحمدخان کا سفرنامه پنجاب. دهلی: ایجوکیشنل پلبشنگ هاوس.
پانی‌پتی، شیخ‌محمداسماعیل (1935). تذکرة حالی، شمس‌العلماء مولانا خواجه الطاف‌حسین حالی پانی‌پتی. پانی‌پت: حالی‌بک‌‌دپو.
پانی‌پتی، شیخ‌محمداسماعیل (2009). مسافران لندن. علی‌گره: سرسید اکیدمی علی‌گره مسلم یونیورسیتی. طبع ثانی.
ثریاحسین (2008). سرسید احمدخان اور اُن‌کا عهد. دهلی: چودهری آفست پرنترس.
حالی، الطاف‌حسین (1937م/1356ق). چپ کی داد. پانی‌پت: حالی‌بک‌دپو.
حالی، الطاف‌حسین (1971). مجالس‌النساء. دهلی: مکتبه جامه لمیتد.
حامدعلی‌خان (1336). حیات مولانا کرامت‌حسین. لکهنو: مطبع‌الناظر و مطبع‌نور.
رزاقی، شاه‌حسین (1963). سرسید اور اصلاح معاشره. لاهور: اداره ثقافت‌اسلامیه.
زبیری، محمدحسین (۱۳۳۷ق/۱۹۱۸م). بیگمات بهوپال. بهوپال: مطبع سلطانی ریاست بهوپال.
سالوسی، منی‌علی ( ۱۴۲۴ق/۲۰۰۳م).  الحقوق التعلیمیه للمراة فی‌الاسلام من واقع القران و السنت. قاهر: دارالنشر للجامعات.
سلطان‌جهان‌بیگم ( ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م ). گوهر اقبال. بهوپال: مطبع سلطانی.
شیخ‌محمدعبدالله (1969). مشاهدات و تأثرات، جمال پرنتنگ پریس: دهلی.
صدیقی، عتیق‌احمد (1994). نذیراحمد اور تعلیم نسوان. سه‌ماهی فکر ونظر علی‌گره، خصوصی شماره، جون.
فاروقی، اسعدفیصل (2003). تعلیم نسوان کی سلسلی مین سرسید کی تصورات. تهذیب‌الاخلاق. ج۲۲، شمارة ۱۰، اکتوبر، ۹۴-۹۵.
کاظمی، روشن‌اخطر (2010). حیات مولانا کرامت‌حسین. لکهنو: مصنف.
کبیر، فهیمه (1992). اردو ناول مین عورت کا تصور، نذیراحمد سی پریم چندتک. نئی دهلی: مکتبه جامعه ملیه.
محمدخان، اشفاق (1979). نذیر احمد کی ناول. دهلی: جمال پریس.
مقالات سرسید (1984-1993). چاپ محمد اسماعیل پانی‌پتی. لاهور: مجلس ترقی ادب.
ممتازعلی (1898). حقوق نسوان. لاهور: مطبع رفاه عام.
نذیراحمد (1983). بنات‌النعش. لکهنو: اترپردیش اردو اکادمی.
نذیراحمد (2003). مراة‌العروس. دهلی: کتابی‌دنیا.
نذیراحمد (2004). فسانه مبتلا. چاپ صدیق‌الرحمان قدوانی. نئی دهلی: مکتبه جامعه لمیتد.
نشریات:
خاتون.
تهذیبالنسوان.
Abdul Qadir,(1947), Famous Urdu Poets and Writers, Lahore, new book society
Minault, Gail,(1990) “Sayyid Mumtaz Ali and Huquq un-Niswan: an advocate of Womens Rights in Islam in the late Nineteenth Century”, in: Modern Asian Studies, 24, 1, , p.141-172
Minault, Gail,(1998) “Women’s Magazines in Urdu as Sources for Muslim Social History, in Indian Journal of Gender Studies, 5:2, p.201-2014
Misra, Rekha,(1976), Women in Mughal India (15261748 A.D), Delhi, Shadhara Printing
Nasreen Ahmed,(2005-2006),  “Muslim Female Education: Role of Sheikh Abdullah vis-à-vis the Aligarh movement (1906-1942)”, in: Indian History Congress, Vol.66 P.1228-1240
Ibid,(2007), “Sir Syed Ahmad Khan and Muslim Female Education: a Study in Contradiction”, in: Indian History Congress, Vol.68, part one p.1104-1111
Qasmi, Muhammadulahkhaluli,(2005), Madrasa Education its strength and weakness, New Delhi, Nice Printing Press
Report of the Indian education commission, appointed by the resolution of the government of India, dated 3 rd. February 1882, (1883) Calcutta, Superintendent of government printing
Richery, J.A(1922), Selection From educational Report, part II, 1840-1859, Calcutta, Government Printing India