قطب الدین شیرازی، نیریزی و اصول موضوعه هندسه اقلیدس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

چکیده

کتاب اصول اقلیدس با مقدمه ای شامل تعاریف،‌ اصول موضوعه و علوم متعارفه (بدیهیات) آغاز شده است؛ پنج اصل موضوعه، در علم هندسه، توسط اقلیدس بدون هیچ­گونه توضیح و استدلالی ارائه شده است؛ اما با توجه به اهمیت اصول موضوعه که پایه­های اساسی برای اثبات قضایای هندسی هستند، بعضی از شارحان و مترجمان کتاب اصول اقلیدس برخی از اصول موضوعه را توضیح و بعضی دیگر را به گونه­ای اثبات کرده­اند. قطب الدین شیرازی و حاتم بن فضل نیریزی از جمله مترجمانی هستند که توضیح بعضی از اصول موضوعه و اثبات برخی دیگر را ضروری ­دانسته­ ند.مقاله حاضر به مقایسه روش قطب الدین شیرازی و روش توسط فضل بن حاتم نیریزی، یکی از شارحان متقدم کتاب اصول اقلیدس، می­پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qutb al-Din Shirazi and Faḍl ibn Hātam Neyrīzī and Postulates of Euclidean Geometry

نویسنده [English]

  • Fatemeh Doostgharin
Ph.D in History and Civilization of Islamic Nations, Tehran, Iran
چکیده [English]

“Euclid’s Elements” begins by an introduction into definitions, Postulates and Common Notions; the Postulates are presented in the science of geometry by Euclid without any or explanations. However, regarding the significance of Postulates which is the fundamental to geometrical proving and solving geometrical theorems, some translators and interpreters of Euclid’s Elements provide explanation for some of the Postulates and try to prove them. Qutb al-Din Shirazi and Faḍl ibn Hātam Neyrīzī are among the translators who believe that it is essential that some of the Postulates be explained and some others be proved. This article compares the methodologies of Qutb al-Din Shirazi and Faḍl ibn Hātam Neyrīzī, an older interpreter of Euclid’s Elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Euclid’s Elements
  • Postulates
  • Qutb al-Din Shirazi
  • Faḍl ibn Hātam Neyrīzī

مراجع

. ابن سینا، منطق، برهان، به کوشش ابوالعلا عفیفی، قاهره، 1375ق/1956م.
2. ابن ندیم، محمد، الفهرست، به کوشش رضا تجدد، تهران، 1350 ش.
3. ابن‌هیثم، حسن‌بن‌حسن، کتاب فی حل شکوک کتاب اقلیدس فی الاصول و شرح معاینه، فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الاسلامیة، ۱۴۰۵ ق.
4. خیام، رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس، به کوشش عبدالحمید صبره، اسکندریه، 1961 م.
5. دوست قرین، فاطمه، تصحیح و شرح شش مقالۀ اول از جملۀ چهارم دره­التاج، اثر قطب الدین شیرازی(د. 710 ه)، رسالۀ دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم وتحقیقات، 1391.
6. فارابی، محمد، «البرهان»، المنطق، به کوشش ماجد فخری، بیروت، 1987 م.
7. قربانی، ابوالقاسم، زندگی­نامه ریاضیدانان دورۀ اسلامی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1375ش.
8. قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء و هو مختصر الزوزنی المسمی بالمنتخبات الملتقطات من کتاب اخبار العلماء باخبار الحکماء، چاپ گولیوس لیپرت، لایپزیک، 1903 م.
 
9. نصیرالدین طوسی، محمد، «تحریر الکره و الاسطوانه»، مجموع الرسائل، حیدرآباد دکن، 1359 ق.
10. نصیرالدین طوسی، محمد، «تحریر مانالاوس»، مجموع الرسائل، حیدرآباد دکن، 1359 ق.
11.هوخندایک، یان.پ، «تأثیر نی­ریزی در غرب»، گزارش کنگره بزرگداشت فضل بن حاتم نی­ریزی، ترجمه محمد باقری، 1378.
12. Aristotal, Aristotle's posterior analytics, tr.E.S.Bouchier, B.A, London. 1901.
13. Euclid, Elements, tr. Th. Heath,1952, Britannica Great Books.
14. Sezgin, Fuat, Islamic Mathematics and Astronomy, vol.14, Publication of the Institute for the History of the Arabic-Islamic Science, Frankfurt, 1997.
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی
دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1391
صفحه 95-112

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 آبان 1391
  • تاریخ بازنگری: 09 آبان 1394
  • تاریخ پذیرش: 23 اردیبهشت 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار