ملاحظاتی در باب تصحیحات تاریخ بیهق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

تاریخ بیهق نوشته ابوالحسن علی بن زید بیهقی، از مهم‌ترین تواریخ محلی فارسی است که در نیمه دوم سده ششم نوشته شد. چاپ انتقادی این اثر نخستین بار در 1317ش، به کوشش احمد بهمنیار و بار دیگر در 1347ش به سعی کلیم‌الله حسینی منتشر گردید. به رغم مقدمه و تعلیقات ارزشمند مصححان، همچنان کاستی‌ها و ابهاماتی در هر دو چاپ وجود دارد که بعضاً از چشم پژوهشگران تاریخ و تاریخنگاری در ایران نیز پوشیده مانده است. مقاله پیش رو، کاستی‌های موجود را نشان داده و در رفع آن خواهد کوشید؛ همچنین می‌کوشد ابهامات موجود در تاریخ بیهق را بر طرف سازد. عدم اهتمام مؤلف به ارائه ویرایشی نهایی از کتاب، مسبب اصلی برخی از کاستی‌ها و خطاهای راه یافته در کتاب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Considerations on Editions of Tarikh-e Bayhaq

نویسندگان [English]

  • Morteza Daneshyar 1
  • Mohammd Ali Kazembeyki 2
1
2
چکیده [English]

Tarikh-e Bayhaq, one of the most important local histories, is written by Abu-AL Hasan Ali ibn Zaid Bayhaqi in Persian in the mid-sixth century Ah. The critical edition of the work was published in 1317 by Ahmed Bahmanyar and once again in 1347 by Kalym Allah Hosseini. Despite the introductions and valuable comments of editors, there are still significant shortcomings and ambiguities in both edits, which were neglected by researchers in the areas of history and historiography .This study is allocated to recognize  and remove the shortcomings and ambiguities in Tarikh-e Bayhaq. Findings of this study shows that the most of shortcomings and ambiguities of the book is due to the fact that the author did not present final version of his book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Local histories
  • Tarikh_e Bayhaq
  • edits of Tarikh_e Bayhaq, Ali ibin Zaid Bayhaqi
آذرنوش، آذرتاش، «ابراهیم بن محمد بیهقی»، دبا، زیر نظر موسوی بجنوردی، ج13، تهران، دایره­المعارف بزرگ اسلامی، 1382ش.
ابن اثیر، عزالدین أبوالحسن، الکامل فی التاریخ، بیروت: دارصادر ـ داربیروت، 1385/1965م.
ابن بابویه قمی، ابوجعفر محمد، عیون اخبار الرضا؛ ترجمه حمیدرضا مستفید و علی غفاری؛ تهران: صدوق، 1372ش.
ابن حزم اندلسی، جمهرة أنساب­العرب، چاپ لجنة من العلماء، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1403/1983.
ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین احمد بن محمد؛ وفیات الاعیان، چاپ احسان عباس؛ بیروت: دارالثقافه، 1963م.
باخرزی، علی بن حسن، دمیة القصر و عصرة اهل العصر، چاپ محمد تونجی، دمشق: دارالحیاه، 1971.
باسورث، تاریخ سیستان،از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1377ش.
بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، القاهره:  مکتبه محمدعلی صبیح، 1964م.
بلاذری، ابوالحسن احمد، فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1988.
البلخی، ابوالقاسم (و) القاضی عبدالجبار (و) الحاکم الجشمی، فضل الاعتزال و طبقاتالمعتزله، چاپ فواد سید، تونس: الدار التونسیه، 1393ق/ 1974م.
بیهقی، ابراهیم بن محمد، المحاسن و المساوی، چاپ، محمد ابوالفضل اباهیم، مصر: نهضه مصر، 1380ق.
بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، تاریخ بیهق، چاپ احمد بهمنیار، تهران: فروغی، 1317ش.
بیهقی، ابوالفضل محمد، تاریخ بیهقی، چاپ خلیل خطیب­رهبر، تهران: آفتاب، 1387ش.
تاریخ سیستان، مؤلف ناشناخته، چاپ محمد تقی بهار، تهران: انتشارات معین، 1381ش.
دانشیار، مرتضی، بیات، علی، «منابع اطلاعات و تأملی در مفهوم منبع در آثار تاریخی مسلمانان، مطالعه­ موردی: تاریخ بیهق»، فصلنامه مطالعاتتاریخ اسلام، تهران: پژوهشگاه تاریخ اسلام، سال پنجم، شماره 16، بهار و تابستان 1392، 100ـ83.
رازی، محمد بن عمر، الشجرة المبارکه فی انساب الطالبیه، چاپ مهدی رجائی، قم: مکتبه المرعشی، 1409ه‍ .ق.
راوندی، محمد بن علی، راحة الصدور و آیة السرور، چاپ محمد اقبال، تهران: کتابفروشی علمی، 1333ش.
رضازاده لنگرودی، رضا، «تاریخ بیهق»، دانشنامه جهان اسلام، ویراستار غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج 6، 1380ش.
الزرکلی خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت: دارالعلم للملایین، ط الثامنة، 1989.
ساکت، سلمان، «پژوهشی در اشعار عربی مقدمه و خاتمه تاریخ بیهق»، پژوهش‌های ادب عرفانی، گوهر گویا، دوره ۴، 1389،  ۱۲۵ـ۱۵۶.
سمعانی، أبو­سعید عبد الکریم بن محمد، الأنساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد دکن: دائرة­المعارف العثمانیة، 1382ق/1962م.
عتبی‏، ابونصر محمد بن عبدالجبار، تاریخ یمینی، ترجمه‏ ابوالشرف ناصح جرفادقانی، چاپ جعفر شعار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ3، 1374ش.
عماری، حسین، «آل زیار»، دبا، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج2، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1368.
کاظم‌بیکی، محمدعلی، مقدمه بر اخبار ولات خراسان اثر حسین بن احمد سلامی، تهران: میراث مکتوب، 1390ش.
گردیزی، ‏ابوسعید عبدالحی بن الضحاک (1363). زین الاخبار، تصحیح: عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363ش
هادی، یوسف، «تاریخ بیهق»، دبا، ج 14، زیر نظر موسوی بجنوردی، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1386ش.
همو، تاریخ بیهق، چاپ کلیم‌الله حسینی، حیدرآباد،: دایره‌المعارف العثمانیه، 1347ش/ 1968م.
همو، لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، چاپ سیدمهدی رجائی، قم: مکتبه آیه‌الله مرعشی، 1410ق.
یاقوت حموی،معجم البلدان، بیروت: دار صادر، ط الثانیة، 1995م.