مهاجرت چچنی‌ها و چرکسی‌ها به زرقاء: پیامدهای فرهنگی و سیاسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 ادانش‌آموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله زمینه‌ها و علل مهاجرت طوایف چچنی و چرکسی به شام را بررسی خواهد کرد؛ سیاستِ توسعه طلبی روسها در مناطق مسلمان نشینِ شمال قفقاز و سواحلِ دریای سیاه و تصرف این مناطق در 1281ق، گروه‌های بسیاری از مسلمانانِ چرکسی و چچنی را آواره کرد. دولت عثمانی که با روسها درگیر بود، در فاصله سال‌های 1296ـ 1327ق، شماری از آوارگان را با هدف به کارگیری آنها در فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی، در مناطقی از شام اسکان داد. این پناهجویان به پشتیبانی دولت عثمانی، در نزدیکی رود زرقاء، شهری بدین نام بنا کردند و علاوه بر کمک به رونق اقتصادی و تجاری منطقه، در جنگ اول جهانی به قوای عثمانی خدمات ارزنده‌ای ارائه کردند. آنها پس از جنگ نیز زرقاء را پناهگاه استقلال طلبان کردند و برخی در راه استقلال اردن، کشته شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Immigration of Chechens and Circassians to Zarqā: cultural and political Consequences

نویسندگان [English]

  • Younus Farahmand 1
  • Ghadrieh Tajbakhah 2
1
2
چکیده [English]

The aim of the present study is to investigate the background and causes of Chechens and Circassians’ immigration to Syria (Al-Shām). In the wake of Russia's expansionist policies in the Muslim regions of the North Caucasus and the Black Sea coastal towns, the Russians seized these regions in 1281 AH. The consequence of the occupation of these regions was the displacement of a large number of Circassian and Chechen Muslim tribes. On the other hand, the Ottoman state in 1296- 1327 AH due to a conflict with Russia, accommodated a number of Chechens and Circassians’s refugees in Syria (Al-Shām) with the aim of using them in various parts of economic, political and military activities. The refugees, thanks to the supports of the Ottoman Empire, founded the city of Zarqā near the headwaters of Zarqā River. They improved the economic-commercial situation of Zarqā and served in World War I as the Ottoman forces. After the World War I, they turned Zarqā into a haven for independence seekers and even some of them were killed for the freedom and independence of Jordan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zarqā
  • Russians
  • Ottoman State
  • Circassian and Chechen tribes
  • Jordan
ابن‌سعد، محمّد، الطبقات ‏الکبری، بیروت: بی‌تا.
ابوحجر، آمنه ابراهیم، موسوعة‌المدن العربیة، دار اسامه، عَمّان: 2002
ابوشامّه دمشقی، شهاب الدین عبدالرحمن بن اسماعیل، الروضتین فی اخبار الدولتین النوریة و الصلاحیّة، چاپ ابراهیم شمس الدین، بیروت: 1422/2002.
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، چاپ عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت: 1407/1987.
بیک، فردریک جرالد، تاریخ شرق اردن و قبائلها، ترجمه بهاءالدین طوقان، بغداد، مکتبه ‌النهضه: 1313/1934.
جانبی، محمّدجعفر، «وثیقه رقم 8» در تاریخ الشرکس (الادیغه) و الشیشان فی لواءی حوران و البلقاء (1878ـ1920)، جودت حلمی ناشخو، منشورات لجنه تاریخ الاردن، عمّان: 1995.
جزیری، عبدالقادر بن محمد، الدرر الفرائد المنظمة فی اخبار الحاج و طریق مکّه المعظمة، چاپ محمد حسن محمد حسن اسماعیل، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422/2002.
جغرافیای کشورهای جهان: اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، تهران: 1389ش.
خیاری، ابراهیم بن عبدالرحمن، تحفة الادباء و سلوة الغرباء، چاپ رجاء محمود سامرائی، بغداد: 1979.
سنوسی، محمّد بن عثمان، الرحلة الحجازیّة، چاپ علی شنوفی، الشرکه التونسیه للتوزیع، تون: 1401/1981.
شیشانی، حسن حسنی عبدالقادر، «وثیقة رقم 7» در تاریخ الشرکس (الادیغه) و الشیشان فی لواءی حوران و البلقاء (1878ـ1920)، جودت حلمی ناشخو، منشورات لجنه تاریخ الاردن، عمّان: 1995.
طروانه، محمد سالم و بخیت، محمّد عنان، منطقة البلقاء و الکرک و معان (1281ـ 1337/ 1864ـ1918)، لجنه تاریخ الاردن، عَمّان: 1993.
عویدی عبادی، احمد، الاردن فی کتب الرحّالة و الجغرافیین المسلمین حتّی عام 1881، الاهلیه للنشر و التوزیع، اردن: 2006.
غوانمه، یوسف درویش،  التاریخ السیاسی لشرقی الاردن فی العصر المملوکی الاول، عمان: 1982.
کردعلی، محمّد، خطط الشام، دارالعلم للملایین، بیروت: 1390ـ1370.
مرزا بن سلمرزا بن شحمرزا، «وثیقة رقم 9» در تاریخ الشرکس (الادیغه) و الشیشان فی لواءی حوران و البلقاء (1878ـ1920)، جودت حلمی ناشخو، منشورات لجنه تاریخ الاردن، عمّان: 1995.
مقدسی، محمد بن احمد بن ابی بکر، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، لیدن: 1967.
نابلسی، عبدالغنی، الحقیقة و المجاز فی الرحلة الی بلاد الشام و مصر و الحجاز، چاپ احمد عبدالمجید هریدی، ال‍هیئة المصریة العامة للکتاب، قاهره: 1986.
ناشخو، جودت حلمی، تاریخ الشرکس (الادیغه) و الشیشان فی لواءی حوران و البلقاء (1878ـ1920)، منشورات لجنه تاریخ الاردن، عمّان: 1955.
Al- Bakhit, M. A. (2002). EI2, s.v, “Al- Zarka”, Leiden: 2002.
Musil, Alois, Arabia Deserta, New York: 1927.
pati, Raphael, The kingdom of Jordan, Princeton: 1958.
salibi, kamal, The modern history of Jordan, London and New York: 1998.
Studies in the history and archeology of Jordan, .Edited by Aadnan Hadidi, Amman: 1982.
United Nations demographic year book 2009- 2010, New York: 2011.