فعالیت های دلالان و جلّاس و تأثیر آن ها بر بازار بر اساس منابع مغربی _ اندلسی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

دلّالی از حرفه‌های مشروع در بازار مسلمانان بود که محتسب بر آن نظارت می‌کرد؛ دلّالان به دو دستۀ خُرد و کلان تقسیم می‌شدند. آن‌ها ملزم بودند در ازای فروش کالا، تنها اجرت‌العمل متعارف آن را دریافت کنند و مجاز به افزایش آزادانۀ قیمت کالاها، که ثبات و نظم اقتصادی بازار را بر هم می‌زد، نبودند. در میان دلّالان کلان، گروهی موسوم به «جُلّاس» بودند که در کسب‌وکار بازاریان و ثبات اقتصادی بازار اخلال می‌کردند. این پژوهش درصدد است نقش دلّالان و جلّاس را در بازارهای مغرب و اندلس در سده‌های میانه بررسی کند. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که جلّاس، بر خلاف دلّالان، به‌منظور کسب سود بیشتر، با سوء‌استفاده از شرایط اقتصادی جامعه و عدول از هنجارها و ارزش‌های اخلاقی، موجب اخلال در کسب‌وکار و بی‌ثباتی بازار می‌شدند. مقابله با این گروه یکی از وظایف اصلی صاحب‌السوق بود که متعهد بودند با ایجاد ارتباط درست میان بازاریان و واسطه‌گران و نظارت دقیق و مستمر بر دلّالان، از اقدامات و ارتباطات ناشایست آنان، به‌ویژه همکاری با محتکران، و دستیابی به سودهای گزاف و مخلّ بازار ممانعت کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Dallāl and Jullās: A Survey on Role of Middlemen in Middle Age Economic on the Basis of Andalusian Sources

نویسندگان [English]

  • Nfiseh Jalalian 1
  • Younus Farahmand 2
  • Hadi Alemzadeh 2
چکیده [English]

The work of middleman (Dallāl) was legal in Islamic middle age but under supervision of the market inspector (Muḥtasib). Even a wholesaler or a retailer was obligated to earn just regular interest, and raising the prices which leads to economic instability was disallowed. There was a group, among the middlemen, called “Jullās”, who disrupts economic stability in Bazar. This study examines the role of so-called Dallāl and Jullās in Morocco and Andalusia in the Middle Ages. The findings show that Jullās, in order to earn more profit, used illegitimate methods in violation of the established laws; even they didn’t respect the social norms. It was the duty of master of the market (sāḥib al-sūq) to oppose this group and hoarders, to control economic activities in Bazar properly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morocco and Andalusia
  • Bazar
  • middleman
  • the master of the market
  • the market inspector

مراجع

ابن‌رشد قرطبی، ابوالولید محمد بن احمد،  المقدمات الممهدات، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 1408 ق/1998.
ابن‌سالم السفارینی، أبوالعون محمد بن أحمد،لوامع الأنوار البهیة و سواطع الأسرار الأثریة لشرح الدرةالمضیة فی عقد الفرقةالمرضیة، دمشق: مؤسسة الخافقین و مکتبتها، 1402. ق/1982.
ابن‌سیده المرسی، أبوالحسن علی بن اسماعیل، المخصص، چاپ خلیل إبراهیم جفال، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
همو، المحکم و المحیط الأعظم، چاپ عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1421 ق/2000.
ابن‌عبدالبر، الکافی فی فقه أهل المدینة، چاپ محمد محمد أحید، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، 1400 ق/1980.
ابن‌عبدالرئوف، احمد بن عبدالله، «رسالة ابن‌عبدالرؤوف»، در ثلاث رسائل اندلسیة فی آداب الحسبة و المحتسب، چاپ لویی پروونسال، قاهره: مطبعة لمعهد العلمی الفرنسی لآثار الشرقیة، 1955.
ابن‌عبدون تجیبی، محمد بن احمد، «رسالة ابن‌عبدون»، در ثلاث رسائل اندلسیة فی آداب الحسبة و المحتسب، چاپ لویی پروونسال، قاهره: مطبعة لمعهد العلمی الفرنسی لآثار الشرقیة، 1955.
ابن‌فرحون، ابراهیم بن علی بن محمد، تبصرة الاحکام فی اصول الاقضیة و مناهج الاحکام، قاهره:مکتبة الکلیات الأزهریة، 1406 ق/1986.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم بن علی، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414 ق.
امیرشاهی، میراحمد، «درآمدی بر مبانی بازاریابی در اسلام»، اندیشۀ مدیریت راهبردی، ش10، صص 225ـ235، پاییز و زمستان 1390.
حطاب الرُّعینی، محمد بن محمد بن عبدالرحمن طرابلسی مغربی، مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل، بیروت: دار الفکر، 1412 ق/1992.
خرشی مالکی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل للخرشی، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
خزاعی، کریم عاتی، اسواق بلاد المغرب، بیروت: دار العربیة للموسوعات، 2011.
دسوقی مالکی، محمد بن أحمد بن عرفة، حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
سالم، سید عبدالعزیز، فی تاریخ و حضارة الاسلام فی الاندلس، اسکندریه: مؤسسة شباب الجامعه، 1985.
سقطی مالقی اندلسی، ابوعبدالله محمد بن ابومحمد، فی آداب الحسب، بی‌جا:بی‌نا، بی‌تا .
صاوی مالکی، أبوالعباس أحمد بن محمد الخلوتی، بلغة السالک لأقرب المسالک معروف به حاشیة الصاوی علی الشرح الصغیر، قاهره: دار المعارف، بی‌تا.
قاضی عیاض، مشارق الأنوار على صحاح الآثار، تونس و قاهره: المکتبة العتیقة و دار التراث، بی‌تا.
قرافی، ابوالعباس شهاب‌الدین احمد بن ادریس، الذخیرة، چاپ محمد حجی و دیگران، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1994.
لقبال، موسی، الحسبةالمذهبیة فی بلاد المغرب العربی، الجزائر: الشرکة الوطنیة للنشر و التوزیع، 1971.
مالک بن انس، المدوّنة، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415 ق/1994.
المالکی، أبوعبدالله محمد بن احمد، منح الجلیل؛ شرح مختصر خلیل، بیروت: دارالفکر، 1409 ق/1989.
مواق مالکی، ابوعبدالله محمد بن یوسف، التاج و الإکلیل لمختصر خلیل، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416 ق/1994.
موسی، عزالدین عمر، النشاط الاقتصادی فی المغرب الاسلامی خلال القرن السادس الهجری، ریاض: دار الغرب الاسلامی، بی‌تا.
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی
دوره 47، شماره 1
شهریور 1393
صفحه 59-69

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 خرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 29 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 10 مرداد 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار