زبان فارسی و گسترش اسلام در چین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه شبه قاره هند و شرق آسیای بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، تهران، ایران

چکیده

زبان فارسی برای مدتی طولانی زبان فرهنگی و عبادی مسلمانان چین بود. نشانه­های تاریخی از قبیل کتیبه­ها و سنگ­ نوشته­های فارسی، تعداد قابل توجه نسخه­های خطی فارسی و اسناد غنی کتاب‌های چینی و همچنین ادامه رواج زبان فارسی در اصطلاحات روزمره در میان مسلمانان چین و بعضی واژه­های دیگر فارسی که از قدیم وارد زبان چینی شده، جملگی نشان می­دهد که فارسی در تاریخ چین دورانی پر رونق داشته است. در اینجا این سوال مطرح است که فارسی چگونه وارد چین شد و چه عواملی باعث شد در خاور دور رونق پیدا کند؟ ورود زبان فارسی به چین و رونق یافتن آن با مهاجرت ایرانیان و مسلمانان فارسی زبان و گسترش اسلام در چین رابطه رابطه تنگاتنگ داشت. اگر اسلام وارد چین نمی­شد و چنگیزخان و فرزندانش به آسیای مرکزی و ایران حمله نمی­کردند، زبان فارسی هرگز در چین، چنان رونق نمی­گرفت. این مقاله، چگونگی ورود زبان فارسی به چین و نقش و جایگاه ایرانیان و زبان فارسی را در گسترش اسلام در این سرزمین بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position and Role of Iranians and Persian Language in Spreading Islam in China

نویسنده [English]

  • Reza Moradzadeh
Academic Member of The Encyclopaedia Islamica Foundation
چکیده [English]

The Persian language has become the cultural and religious language of the Muslims of China for a long time. Historical documents such as Persian inscriptions and stones, numerous Persian manuscripts and Chinese books, as well as the continuing spread of Persian language among Chinese Muslims all show that Persians have flourished in China's history.
The Coming and Spreading of Persian language in China and the prosperity of it have a very close relation with the migration of Persians and Muslims to china and the spread of Islam there.
It could be said that if Islam did not enter China and Genghis Khan and his Sons did not invade Central Asia and Iran, Persian language would never flourish in China.
In this article, we Study the ups and downs of the Persian language in Chinese history and consider how Islam came to China, and what was the origin of Huihui, the largest Muslim ethnic group in China, which was the Persian for a short time their common language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • China
  • Islam
  • Iranians
  • Persian language
علاءالدین آذری، تاریخ روابط ایران و چین، تهران: انتشارات امیرکبیر،1367ش.
ابن­بطوطة، تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار (رحلة)، چاپ محمد عبدالمنعم عریان و مصطفی قصّاص، بیروت: دار احیاء العلوم،1407ق/1987.
محمدجواد امیدوارنیا، "تعلیمات مسجدی (حوزه­ای) در چین و جایگاه زبان فارسی در آن"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره هشتم، شماره 26، تابستان 1378ش.
شیرین بیانی، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1370ش.
دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حدادعادل، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، 1362ش تاکنون.
محمدبن الحکیم الزینیمی، منهاج­الطلب: کهن­ترین دستور زبان فارسی، چاپ محمدجواد شریعت، اصفهان: موسسه مطبوعاتی مشعل، 1360ش.
سلیمان تاجر سیرافی، اخبارالصین و الهند، تتمیم حسن­بن زید­ سیرافی، چاپ ابراهیم خوری، بیروت: 1411/1991.
رضا مرادزاده، چگونگی نفوذ و گسترش اسلام در چین، مشهد: 1382ش.
جمال محمد عبدالمنعم، المسلمون فی الصین: الملف الضائع، کویت: 1995م.
محمود یوسف لی هوا ین، المساجد فی الصین، هونغ‌کونغ: دارالهلال الأزرق للنشر، 2003م.
مولانا کمال­الدین عبدالرزاق سمرقندی، مطلع­السعدین و مجمع­البحرین، چاپ محمد شفیع، لاهور: 1360ق.
علی بن حسین مسعودی، مروج­الذهب و معادن­الجوهر، چاپ شارل پلا، بیروت: 1965-1979م.
هوندا مینوبو، "فرهنگنامه کهن چینی به فارسی (هویی­هویی گوان یی­یو)"، ترجمه توموکو ایده­گوچی، بازنوشته هاشم رجب­زاده، پژوهشهای ایرانشناسی (نامواره محمود افشار)، جلد دوازدهم؛ تهران، 1379ش.
Fan Ke, "Maritime Muslims and Hui Identity: A South Fujian Case", In Islam in China: Key Papers, Edited by Michael Dillon., Folkestone, 2009.
Dru C. Gladney, Muslim Chinese: Ethnic Nationalism in the People's Republic, Harvard University Press, 2nd ed., 1996.
Michael Dillon, China's Muslim Hui Community: Migration, Settlement and Sects, Richmond: Curzon Press, 1999.
Marco Polo, The Book of Ser Marco Polo: The Venetian, Concerning the Kingdoms and Marvels of the East, translated and edited, with notes by Henry Yule, 1871, 3rd. ed. By Henri Cordier, 1903-1920, repr., London, 1975.
Bai Shouyi(白寿彝),Huizu renwuzhi: Yuandai《回族人物志:元代》 (in Chinese; تاریخچه شخصیتهای مسلمان قوم هویی: دوران مغولی یوان) ,Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe(银川:宁夏人民出版社),1985年.
Chen Dasheng(陈达生), Quanzhou Yisilanjiao shike《泉州伊斯兰教石刻》(Islamic inscriptions in Quanzhou ]Zaytūn [), Quanzhou: Fujian People’s publishing Society, 1984.
Feng Jinyuan(冯今源),Zhongguo de Yisilanjiao《中国的伊斯兰教》 (in Chinese; اسلام در چین) ,Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe (银川:宁夏人民出版社), 1994.
Hu Zhenhua(胡振华),中国回族》Zhongguo Huizu (in Chinese; قوم هویی در چین), Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe(银川:宁夏人民出版社), 1993.
Hu Zhenhua and Hu Jun(胡振华,胡军),Huihui wenxian “Huihuiguan yiyu”《回回文献回回馆译语(in Chinese; متون هویی­هویی/ فارسی در لغت­نامه چینی به فارسی),Beijing: Zhongyang Minzu Daxue Dongganxue Yanjiusuo (北京:中央民族大学东干学研究所), 2002.
Huang Qiurun(黄秋润),“Yisilanjiao Cong Haishang Donglai Quanzhou Chuanbohou de Shengshuai”《伊斯兰教从海上东来泉州传播后的盛衰》 (in Chinese; ترقی و زوال اسلام پس از ورود آن به چوان­جو از راه دریا) ,In Zhongguo Yisilanjiao Yanjiu Wenji《中国伊斯兰教研究文集》 (مجموعه مقالات پژوهشی درباره اسلام در چین), Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe (银川:宁夏人民出版社), 1988.
Qiu Shusen(邱树森),Zhongguo Huizushi《中国回族史》 (تاریخ قوم هویی در چین) ,Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe (银川:宁夏人民出版社), 1996.
Li Xinghua, Qin Huibin, Feng Jinyuan, Sha Qiuzhen(李兴华, 秦惠彬, 冯今源, 沙秋真),Zhongguo Yisilanjiao shi《中国伊斯兰教史》 (in Chinese; تاریخ اسلام در چین),Beijing: Zhongguo Shehui Kexue Chubanshe(北京:中国社会科学出版社), 1998.
Liu Yingsheng(刘迎胜),“Tang Yuan shidai de Yilang yuwen yu Bosiwen jiaoyu”《唐元时代的伊朗语文与波斯文教育》 (in Chinese; زبان و ادبیات ایرانی و آموزش زبان فارسی در دوران تانگ و یوان) ,In Xinjiang Daxue Xuebao 《新疆大学学报》 (مجله علمی دانشگاه سین­کیانگ), Urumqi: No. 1, 1991.
Ma Jianchun(马建春),“Meng Yuan shiqi de Bosi yu Zhongguo”《蒙元时期的波斯与中国》 (in Chinese; ایران و چین در دوران مغولی یوان) ,In Huizu yanjiu《回族研究》 (مطالعات قوم هویی), Yinchuan: No. 1, 2006.
Ma Mingliang(马明良),Jianming Yisilanshi简明伊斯兰史》 (in Chinese; تاریخ مختصر اسلام) ,Beijing: Jingji Ribao Chubanshe (北京:经济日报出版社), 2001.
Na Weixin, Ma Shixiang and Na Fang(纳为信、马世祥、纳芳),Yuan Xianyangwang: Saidianchi.Shansiding Shijia《元咸阳王:赛典赤赡思丁世家》 (The Noble Family of Sayyid Ajall Omer Shams al-Din) ,Beijing: China Today Press, 3rd Edition, 1996.
Wu Wenliang(吴文良), Quanzhou Zongjiao Shike《泉州宗教石刻》 (Religious inscriptions in Quanzhou), Beijing: (Revised Edition) 2005.
Yang Huiyun(杨惠云), Zhongguo Huizu Dacidian《中国回族大辞》 (in Chinese; فرهنگ بزرگ قوم هویی چین), Shanghai: Shanghai Cishu Chubanshe, 1993.
Yang Huaizhong and Yu Zhengui(杨怀中、余振贵),Yisilan yu Zhongguo wenhua《伊斯兰与中国文化》 (in Chinese; اسلام و فرهنگ چین) ,Yinchuan: Ningxia Renmin Chubanshe(银川:宁夏人民出版社), 1996年.
Yang Zhijiu(杨志玖),“Huihuiren Chuanlai de Yisilan Wenhua” 《回回人传来的伊斯兰文化》 (in Chinese; ورود فرهنگ اسلامی همراه با هویی­هویی) ,In Huizu yanjiu《回族研究》 (مطالعات قوم هویی), Yinchuan: No. 4, 1999.
Yuanshi《元史》 (in Chinese; تاریخ یوان) ,(Ed) Songlian et al(宋濂撰),repr. of 1512 ed., Beijing: Zhonghua Shuju, 1978.
Zhongguo Yisilan Baikequanshu《中国伊斯兰百科全书》 (in Chinese; دایرةالمعارف اسلامی چین), Chengdu, China: Sichuan Lexicographical Publishing House, 1996.