اقدامات و خدمات شهاب‌الدین احمدخان نیشابوری در دوره اکبرشاه بابری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

چکیده

در دوره بابریان/تیموریان هند، شمار زیادی از ایرانیان به هند مهاجرت کردند و تعدادی از آنها در مشاغل مهم حکومتی به‌کار گرفته شدند. تمایل برخی از شاهان تیموری به استفاده از توان مهاجران ایرانی برای تثبیت حکومت و دفع مخالفان و نیز اداره امور اداری و نظامی، موجب استخدام آنها در دربار و دیوان شد. این مقاله به اقدامات و فعالیت‌های یکی از این مهاجران ایرانی یعنی سید شهاب‌الدین احمد نیشابوری در دربار بابریان پرداخته است. عنایت اکبرشاه به شهاب‌الدین و حمایت برخی از شخصیت‌های متنفذ دربار چون مادر ایرانی شاه، از جمله عوامل نفوذ و رشد وی بود. به‌علاوه عواملی چون منفعت طلبی شهاب‌الدین و رقابت آشکار و نهان عناصر غیرایرانی خاصه جغتائیان/تورانیان با ایرانیان در تصاحب مشاغل حکومت بابریان و نیز برخی اختلافات و رقابت‌های داخلی بین ایرانیان مهاجر، موجب اشتغال دراز مدت وی در مناصب و مشاغل حکومتی بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sayyed Shahāb al-Din Aḥmad Nayshābūri’s Activities in Akbar Shash Timuri’s Period

نویسنده [English]

  • Jamshid Noruzi
Associate Professor, Payame Noor University
چکیده [English]

With the establishment of the Baburid / Timurid dynasty in India and the consolidation of their rule in this land, a significant number of Iranians migrated to India, and some of them were active in the important government jobs of this dynasty. The presence of Iranian immigrants in these important occupations is influenced by factors such as the desire of some Timurid kings to use the ability of Iranian immigrants in order to stabilize the government and to repulse the opponents, as well as to organize administrative and military affairs. But the persistence of Iranians in these responsibilities and their role and function, beyond their ability and their own acts, were influenced by various factors such as the rivalry and conflict between Iranian and non-Iranian elements in the court of Baburids. This paper focuses on the ups and downs of the presence and activity of Sayyed Shahāb al-Din Aḥmad Nayshābūri in some of the important occupations of one of the powerful Baburid rulers. The findings of this research show that the presence of Shahāb al-din was influenced by issues such as Akbar Shah's interest in him and the support of some influential personalities such as the Shah's Iranian mother. Also, the presence of Shahāb al-din in important occupations and his activities were influenced by his self-interest, the apparent and unseen competition of non-Iranian elements, especially the Joghtaeis / Turanians with Iranians in occupation of Baburid rule, as well as some dissensions and internal rivalries between Iranians’ immigrants themselves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Baburids
  • India’s Timurids
  • Shahāb al-Din Aḥmad Nayshābūri
  • Akbar Shah
  • Iranian immigrants
فرهنگ ارشاد، مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1379ش.
اسدبیگ قزوینی، رساله تاریخ اسدبیگ قزوینی، چاپ جمشید نوروزی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،1393ش.
بدائونی، عبدالقادر بن ملوک شاه، منتخب التواریخ، چاپ مولوی احمدعلی، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379.
بیات، بایزید، تذکره همایون و اکبر، کلکته: انجمن آسیایی بنگاله، 1360ق.
تتوی، احمد و آصف خان قزوینی، جعفر، تاریخ الفی، چاپ سید علی آل داود، تهران، 1378.
جهانگیرشاه گورکانی، نورالدین محمد، جهانگیرنامه/توزک جهانگیری، چاپ محمد هاشم، بنیاد فرهنگ 1359.
خافی خان نظام الملکی، محمد هاشم علی خان، منتخب اللباب، چاپ کبیرالدین احمد و غلام قادر، کلکته، 1869.
شاهنوازخان، صمصام الدوله، مآثرالامرا، چاپ مولوی عبدالرحیم، کلکته: مطبع اردوگائید، 1888-1890.
علامی، ابوالفضل، آیین اکبری، چاپ سر سید احمد، علیگره: سر سید آکیدمی، 2005.
همو، اکبرنامه، چاپ مولوی آغا احمدعلی و مولوی عبدالرحیم، کلکته: انجمن آسیایی بنگاله، 1886م.
فرشته، محمدقاسم، تاریخ فرشته،چاپ محمدرضا نصیری، تهران: اساطیر، 1388.
قندهاری، محمد عارف، تاریخ اکبری، چاپ سید معین الدین ندوی و سید اظهر علی دهلوی و امتیاز علی عرشی، رامپور: کتابخانه رضا، 1962م.
کنبو، محمد صالح، عمل صالح موسوم به شاه جهان نامه، چاپ وحید قریشی و غلام یزدانی، لاهور: مجلس ترقی ادب، 1972.
هروی، نظام الدین احمد، طبقات اکبری، چاپ هدایت حسین، کلکته: انجمن آسیایی بنگاله، 1931م.
نوروزی، جمشید، «مقتدرترین وکیل السلطنه ایرانی مغولان هند؛ محمد بیرم خان بهارلو مخاطب به خانخانان»، فصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ اسلام و ایران، سال نوزدهم، شماره 4، پیاپی 81، ص123-136، 1388ش.
نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، تصحیح محمد هدایت حسین، کلکته، 1925.
Afzal Husain, The Nobility under Akbar and Jahangir; a study of family groups, New Delhi, 1999.
Ibn Hasan, The Central Structure of the Mughal Empire, New Delhi, 1970.
Ishtiaq Husain Qureshi, The Administration of the Mughul Empire, Delhi, 2002.
I.C.S. Beveridge, A Letter from the Emperor Babur to his son Kamran, Journal of the Asiatic Society of Bengal, N.S., XV, 1919.
Yog Raj Malhotra, Babur’s Nobility and administration in Hindustan, Jalandhar, 1996.