تحلیل شخصیت تاریخی معاویه از دیدگاه ابن‌ابی‌الحدید

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام صادق (ع)، (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور

چکیده

معاویه شخصیتی بحث‌ برانگیز است: در حالی که بنا بر برخی منابع، وی از صحابه بوده و نقش مهمی در فتوحات اسلامی داشته، در دسته‌ای دیگر از منابع، نه تنها از صحابه نبوده ـ بنا بر تعریف آن منابع ـ نبوده، بلکه باور وی به اسلام با سؤال‌های جدّی مواجه است. معاویه به عنوان یکی از سرسلسله‌های امویان، نقش برجسته‌ای در تاریخ داشته، و چهل و دو سال عملکرد و فعالیت سیاسی او در قلمرو اسلامی قابل توجه است. در این مقاله، کوشش شده تا شخصیت معاویه در ابعاد اعتقادی، سیاسی و نیز چگونگی مواجهه با سنّت پیامبر(ص)، از منظر ابن‌ابی‌الحدید بررسی شود. اهمیت دیدگاه ابن‌ابی‌الحدید از آن روست که او در ادب و کلام و تاریخ از سرآمدان عصر خویش بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Historical Personality of Muawiyah from the perspective of Ibn Abil Hadid

نویسندگان [English]

  • Mahmood Karimi 1
  • younos Ashrafi 2
1 Associated Prof., Imam Sadiq University
2 PhD Student, Payam Noor University
چکیده [English]

Muawiyah is a controversial personality in the history of Islam. According to certain sources, he is considered one of the companions having a significant role in Islamic conquests and propagation of religion of Islam. In some other sources, he is not regarded as a companion based on their special definition. Rather, his embracing Islam is quite questionable. Muawiyah as the head and founder of the Umayyads has played an outstanding role in the history of Islam. Therefore it is not possible to neglect his political activity and performance in the Islamic territory for a period of forty two years. The present article seeks to study the personality of Muawiyah in doctrinal as well as political aspects, and the quality of his interaction with the Sunnah of the holy Prophet from the perspective of a Sunni scholar- Ibn Abil Hadid. The significance of the views of Ibn Abli Hadid lies in the fact that he has been familiar with the theological thoughts of the early days of Islam, being also the first and foremost in his age in knowing history and mastering historical reports.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali
  • Nahj al- Balaghah
  • history of Islam
  • Ibn Abil Hadid
  • Muawiyah
  • study of personalities of the early days of Islam
قرآن کریم
نهج‌البلاغه، گرداوری شریف رضی، تصحیح صبحی صالح، قم: دارالهجره، بی‌تا.
ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابة، بیروت: دارالفکر، 1409ق.
ابن حجر العسقلانی، أحمد بن‌علی‌، الإصابة فی‌تمییزالصحابة، تحقیق علی‌محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل، 1412ق ـ 1992م.
همو، فتح‌الباری فی شرح صحیح‌البخاری، محب‌الدین الخطیب، بیروت: دار النشر ـ دارالمعرفة، بی‌تا.
ابن حجه حموی، ابو‌بکر بن‌علی‌، طیب‌المذاق من ثمرات‌الأوراق، تحقیق أبوعمار السخاوی، بی‌جا: دارالفتح ـ الشارقة، 1997م.
ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد، شرح نهج‌البلاغه (20جلدی)، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی‌نجفی، 1337ش.
ابن‌تیمیه، أحمد‌بن‌عبد الحلیم، منهاج‌السنةالنبویة، تحقیق محمد رشاد سالم، بی‌جا: مؤسسة قرطبة، 1406ق.
ابن‌حنبل، احمد، مسند احمد، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
ابن‌سعد، محمد، کتاب الطبقات‌الکبیر، تحقیق علی‌محمد عمر، قاهره: المکتبة‌الخانجی، 1421ق.
اب‍ن‌ ع‍ب‍د رب‍ه‌ الان‍دل‍س‍ی‌؛ اب‍ی‌ع‍م‍ر اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ال‍ع‍ق‍د ال‍ف‍ری‍د، تحقیق برکات یوسف هیود، بیروت: دالارقم بن ابی الارقم، 1999م.
ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن‌بن‌هبة‌الله‌، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر، ‌1995م.
ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم، تاریخ الخلفاء، قم: انتشارت الشریف الرضی، 1413ق.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم، لسان العرب، بیروت: دارصادر، سوم، 1414ق.
ابوداود سجستانی، سلیمان‌بن‌ اشعث، کتاب‌السنن، تحقیق محمد عوامه، بیروت: موسسه‌الرنان، مکه، المکتبة‌المکیة، بی‌تا.
اسحاق بن ابراهیم، مسائل‌الإمام أحمد بروایة اسحاق بن ابراهیم، تحقیق زهیر الشاویش، دمشق: المکتب الإسلامی، 1400ق.
انصاری، عبدالقدوس، آثارالمدینۀالمنورة، مدینه: المکتبۀ العلمیۀ التجاریۀ،  1985م.
بخاری، محمد بن ‌إسماعیل، صحیح بخاری، تحقیق محمد زهیربن‌ناصر الناصر، قاهره: المکتبة السلفیة، 1422ق.
بدیع یعقوب، امیل، دیوان الإمام الشافعی، بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۳۰ق.
بکری، عبدالله بن عبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، قاهره، مصطفی سقا. 1951م.
الجاسر، حمد، رسائلفیتاریخالمدینه، ریاض: دار الیمامه للبحث و الترجمه و النشر، 1972.
جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران: مشعر، 1382.
جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، بیروت: موسسة المحمودی للطباعة و النشر، 1400 ق.
حاکم نیشابوری، محمدبن‌عبدالله أبوعبدالله، المستدرک علی‌الصحیحین، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب‌العلمیة، 1411ق ـ1990م.
ذهبی، محمدبن أحمدبن‌عثمان، تاریخ‌الإسلام و وفیات‌المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق‌ـ1987م.
همو، سیر أعلام‌النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، بیروت: مؤسسة‌الرسالة، 1413ق.
راغب اصفهانی، حسین، محاضرات‌الأدباء و محاورات‌الشعراء و البلغاء، تحقیق عمرالطباع، بیروت: دارالقلم، 1420ق‌ـ1999م.
سمهودی، نورالدین علی، وفاءالوفاءباخباردار المصطفی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1995م.
سیوطی، جلال‌الدین‌ عبدالرحمن‌ بن ‌أبی‌بکر، اللآلیء‌ المصنوعة ‌فی‌الأحادیث‌ الموضوعة، تحقیق أبوعبد الرحمن صلاح ‌بن ‌محمد ‌بن‌ عویضة، بیروت: دارالنشر ـ دارالکتب‌العلمیة، 1417 ق ـ 1996م.
شریف رضی، محمدبن حسین، نهج‌البلاغه، ترجمه علی شیروانی، قم: نشر معارف، 1390ش.
عبد المقصود، عبد الفتاح، الامام علی بن ابی طالب (ع)، قاهره: مکتبه مصر، 1370 ق.
عبده، محمد، شرح نهج‌البلاغه، قاهره: مطبعة‌الاستقامة، بی‌تا.
مسلم ‌بن ‌الحجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
مودودی، ابوعلی، الخلافة و الملک، الکویت: دارالقلم، 1398ق.
نسائی، أحمد بن‌ شعیب، المجتبی‌ من‌ السنن، تحقیق عبدالفتاح أبوغدة، حلب: مکتب المطبوعات ‌الإسلامیة، 1406 ق ـ 1986م.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن واضح، تاریخ، النجف: مطبعة العربی، 1358ش.