سامانیان و نیم قرن حاکمیت بر قزوین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

از نخستین اعزام سپاهیان سامانی به سوی قزوین و ولایات مرکزی در سال 287  تا آخرین کوشش برای بازپس گیری قزوین در سال 335 نیم قرن طول کشید. سلطه بر قزوین به سه سبب صورت گرفت: بهانه مقابله با تعرض قوای علویان؛ حمایت خلیفه عباسی در سرکوب مخالفان سیاسی، مذهبی و توان جنگی امیر اسماعیل سامانی. بر اثر ضعف داخلی، تسلط بر قزوین تنها با تقویت حاکمان دیلمی دست نشانده ممکن بود. سرداران دیلمی در آغاز موجب تثبیت سامانیان در غرب خراسان و رضایت عباسیان شدند، ولی با گذشت اندک زمانی، همچون مدعیان بر سامانیان و در جامۀ مؤسسان دولتهای زیاریان و بویهیان سر برآوردند. تقارن میان قدرت یابی دیلمیان و تضعیف سامانیان، سبب ناکامی در استیلا بر قزوین و دیگر نواحی مرکزی ایران بود و دولت سامانیان تا پایان حیات در 395 دیگر بر قزوین دست نیافت. رفتار امیران سامانی با مردم قزوین در تاریخ ایران، نمونه‌ای از مردمسالاری بوده است. در مقاله حاضر به این سؤال پاسخ داده می‌شود که تسلط پنجاه ساله سامانیان بر قزوین چه تاثیری بر اوضاع این ناحیه داشت؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Half-Century of Samanid's Ruling over Qazvin City

نویسنده [English]

  • Javad Heravi
Assistant Professor of History, Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran
چکیده [English]

Samanid had control of Qazvin since 287 A.H. until the last attempt to recapture Qazvin in 335 A.H. They wanted to have control of this region for three purposes: 1- As a pretext for confronting the Alawites' forces; 2- to support Caliph Abbasid in suppressing the oppositions 3- the military ability of Ismail Samani. because of the internal vulnerability of the government, it was only possible to strengthen the Daylamites to keep Qazvin under control. In the beginning, they consolidated the Samanids' power in the west of Khorasan and it was satisfying for the Abbasids. But after a short while, they became political-military Samanid's contenders as Ziyarids and Buyids. The coincidence between the Daylamites power and the weakness of the Samanids led to the fall of Qazvin and some other central parts of Iran.  Samanids never recaptured Qazvin until 395 A.H. In this paper we will investigate A half-century of Samanid's Ruling over Qazvin city during which Samanid governed Qazvin democratically.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qazvin
  • Samanid
  • Alawites of Tabarestan
  • Daylamites
  • Ray city
ابن اثیر، عزالدین، تاریخ کامل ایران و اسلام، ترجمه عباس خلیلی، ج 13و 14، تهران: علمی، بی‌تا.
ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: پدیده خاور، 1366.
ابن فقیه، احمد ابن محمد، ترجمه مختصرالبلدان، ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1349.
ابن مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، ترجمه علینقی منزوی، ج 5، تهران: توس، 1367 .
ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ترجمه رسول محلاتی، تهران: صدوق، 1367.
اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: علمی و فرهنگی، 1369.
همو، جهان اسلام، ترجمه قمر آریان، تهران: امیرکبیر، 1354.
اصطخری، ابواسحق، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی، 1368.
اصفهانی، حمزه، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیرکبیر، 1367.
بیرونی، ابوریحان، آثارالباقیه، ترجمه اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر، 1363.
بیهقی، ابوالحسن، تاریخ بیهق، باهتمام احمد بهمنیار، تهران: فروغی، 1361.
بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض، مشهد: دانشگاه فردوسی، 1356 .
تاریخ سیستان، تصحیح محمد تقی بهار [تهران]: پدیده خاور، 1366.
جمالزاده، محمدعلی، تاریخ روابط روس و ایران، تهران: افشار، 1372 .
رازی، محمدبن زکریا، السیره الفلسفیه، ترجمه عباس اقبال، چ2، تهران: آموزش انقلاب اسلامی، 1371.
سهمی، حمزه بن ابراهیم، تاریخ جرجان، ترجمه محمدعلی خالدیان- غلامرضا گلچین‌راد، گرگان: دانشگاه آزاد، 1398.
طبری، محمدبن جریر، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج15، تهران: اساطیر، 1369.
عتبی، محمدبن عبدالجبار، ترجمه تاریخ یمینی، ترجمه جرفادقانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1357.
عوفی، محمد، جوامع الحکایات، باهتمام محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور، 1335.
غفاری، احمد، تاریخ جهان آرا، باهتمام مجتبی مینوی، تهران: حافظ، 1343.
همو، تاریخ نگارستان، تصحیح مدرس رضوی، تهران: حافظ، 1404ق.
فرای (و دیگران)، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1363.
کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران: جامی، 1377.
گردیزی، ابوسعید، تاریخ گردیزی، به تصحیحی عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363 .
گروسه، رنه، چهره آسیا، ترجمه غلامعلی سیار، تهران: فرزان، 1375.
مجمل التواریخ و القصص، به تصحیح محمدتقی بهار، تهران: کلاله خاور، 1318 .
مرعشی، سید ظهیرالدین، تاریخ طبرستان ورویان و مازندران، باهتمام برنهارد دارن، تهران: گستره، 1363.
مسعودی، علی ابن حسین، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ج2، تهران: علمی و فرهنگی، 1370.
مقدسی، ابوعبدالله، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه منزوی، ج2، تهران: مولفان و مترجمان ایران، 1361.
ورجاوند، پرویز، سرزمین قزوین، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1374.
نرشخی، ابوبکر، تاریخ بخارا، ترجمه قباوی، تلخیص ابن زفر، تصحیح مدرس رضوی، تهران: توس، 1363.
هروی، جواد، تاریخ سامانیان عصر طلایی ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر، 1380.
یوسفی، غلامحسین، یادداشتهایی در زمینه فرهنگ و تاریخ، تهران: سخن، 1371.