اقتباسات و بدایع‌نگاری‌های مستوفی بافقی در تاریخ بهرام‌میرزا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت(ع)

چکیده

تاریخ بهرام‌میرزا در شمار آثار کمتر شناخته‌ شدۀ مولانا محمدمفید مستوفی بافقی است و مشتمل است بر شرح احوال شاهزاده بهرام‌میرزا و فرزندانش و نسخۀ منحصر بفرد آن اینک در کتابخانه آستان قدس رضوی است. در مقالۀ حاضر، ضمن معرفی نسخۀ مذکور، تشابهات و افتراقات آن با سایر منابع و متون هم‌عصر آن بررسی خواهد شد. مستوفی بافقی در نگارش این اثر از تصنیف جد خود معروف به میرک نظامی الهام گرفته است. تاریخ بهرام‌میرزا در میان تواریخ موجود تنها اثر شناخته شده از عصر صفوی است که برخلاف تواریخ عمومی این دوره به‌طور مستقل به تاریخ شاخۀ دیگری از دودمان شاه اسماعیل غیر از شاخۀ تاجدار شاه طهماسب، یعنی خاندان بهرام‌میرزا پرداخته است. هر چند مستوفی بافقی در تدوین این اثر از تواریخ بزرگ این دوره چون تاریخ حبیب‌السیر و تاریخ عالم‌آرای عباسی بهرۀ فراوان برده است، اما اجزائی از آن دربردارندۀ مطالبی است که در دیگر تواریخ دیده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Attitude of Mustuwfī Bāfqī in the Book Tārīkh-i Bahrām Mīrzā

نویسنده [English]

  • Mohammadreza Abuei Mahrizi
Assistant Prof., Ahlul Bayt International University
چکیده [English]

The Book Tārīkh-i Bahrām Mīrzā is not so well-known in comparison to other works of Muhammad Mufīd Mustuwfī Bāfqī. In this book, he describes the biography of Bahrām Mīrzā and his children. The unique manuscript of this book is preserved in Mashhad, Astan Quds Razavi Library. This article tries to compare the content of the book with other sources and texts of the same period. In writing the book, Bāfqī has been inspired by the works of his grandfather, known as Mīrak Neẓāmī. Tārīkh-i Bahrām Mīrzā is the only remaining historical source of the Safavid era, which independently recorded the history of another branch of the Shah Isma'il descendants, other than the majestic branch of Shah Tahmasp, i.e. the family of Bahrām Mīrzā.  In compiling his work, Bāfqī made use of the renowned historical texts of the time, such as Ḥabīb al-siyar and Tārīkh-e ʿālamārā-yi ʿAbbāsī, but some of its information is totally original.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mostowfi Bafqi
  • Tārīkh-i Bahrām Mīrzā
  • Mirak Nezami
  • Prince Bahram Mirza
  • The Safavids
ابن قبادالحسینی، خورشاه، تاریخ ایلچی نظام‌شاه، تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه‌دا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379.
اصفهانی، میرزا محمدصادق، خاتمۀ شاهد صادق، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 1377.
افندی اصفهانی، میرزاعبداللّه، ریاض‌العلما و حیاض‌الفضلا، به‌اهتمام سیدمحمود مرعشی. تحقیق سید احمد حسینی. قم: منشورات مکتبة آیة اللّه العظمی المرعشی النجفی، 1403ق.
انصاری مستوفی‌الممالک (معروف به میرزارفیعا)، میرزا محمدرفیع، دستورالملوک، به کوشش نخستین محمدتقی دانش‌پژوه و بازخوانی و تکملۀ ایرج افشار، مندرج در دفتر تاریخ (مجموعۀ اسناد و منابع تاریخی)، ج1، ص 477-621، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1380.
بهار، لاله تیک چند، بهار عجم، تصحیح  کاظم دزفولیان، تهران: طلایه، 1380.
تتوی، قاضی احمد؛ قزوینی، آصف خان، تاریخ الفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1382.
ترکمان منشی، اسکندربیگ، تاریخ عالم‌آرای عباسی، زیر نظر با تنظیم فهرست‌ها و مقدمۀ ایرج افشار. تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر، 1382.
جنابدی، میرزابیگ، روضة‌الصفویه، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1378.
جهانگیر، نورالدین محمد، جهانگیرنامه، تصحیح محمدهاشم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1359.
حسینی فسایی، حاج‌میرزاحسن، فارسنامۀ ناصری، تصحیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی. تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر، 1378.
حکیم، سید محمدحسین، حافظیان، ابوالفضل، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی (مجموعۀ اهدایی سید علی خامنه‌ای)، ج8، مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 1389.
خواندمیر، غیاث‌الدین، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، با مقدمۀ جلال‌الدین همائی. تصحیح متن زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات خیام، 1380.
شیرازی، عبدی بیگ، تکملة‌الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: نشر نی، 1369.
غفاری قزوینی، قاضی احمد، تاریخ جهان‌آرا، با مقدمۀ حسن نراقی کاشانی، تهران: کتابفروشی حافظ، 1343.
قزوینی، بوداق منشی، جواهرالاخبار، تصحیح محسن بهرام‌نژاد، تهران: میراث مکتوب، 1387.
قمی، قاضی احمد، خلاصة‌التواریخ، تصحیح احسان اشراقی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، (ج1: 1359، ج2: 1363).
همو، گلستان هنر، به‌تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: کتابخانۀ منوچهری. چاپ دوم، بی‌تا.
کویین، شعله آلیسیا، تاریخ‌نویسی در روزگار فرمانروایی شاه عباس صفوی (اندیشه، گرته‌برداری و مشروعیت در متون تاریخی عهد صفویه)، ترجمۀ منصور صفت‌گل، تهران: دانشگاه تهران، 1387.
لمبتون، آن، تداوم و تحول در تاریخ میانۀ ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: نشر نی، 1372.
مستوفی بافقی، محمدمفید، تاریخ بهرام‌میرزا، نسخۀ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی، شمارۀ 28401.
همو ، جامع مفیدی، ج3. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات کتاب‌فروشی اسدی، 1340.
همو، جزئی از جلد دوم جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، فرهنگ ایران‌زمین، ج11، ص193-228، تهران: 1342.
همو ، مختصر مفید، نسخۀ خطی موزهٰ بریتانیا، «Add.10,583».
همو ، مختصر مفید، به‌کوشش ایرج افشار با همکاری محمدرضا ابوئی مهریزی.تهران: انتشارات بنیاد دکتر محمود افشار، 1390.
والۀ اصفهانی، محمدیوسف، خلدبرین (حدیقه‌های اول تا چهارم روضۀ هشتم)، تصحیح میر هاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1372.
همو، محمدیوسف، خلدبرین (روضه‌های ششم و هفتم)، تصحیح میر هاشم محدث، تهران: نشر میراث مکتوب، 1379.