سیر اصلاحات در مراکز آموزش دینی نجف در فاصله سال‌های 1382-1318ق/ 1963-1900م

نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نوسازی آموزشی در برخی از مدارس دینی نجف در دورۀ معاصر، متأثر از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عراق در سدۀ بیستم میلادی بود. مطالعه و مقایسۀ روند اصلاحات آموزشی در این مدارس از ابتدای این قرن تا 1963م/1382ق، از جنبه سیر زمانی و ابعاد نوسازی، یعنی مسألۀ پژوهش حاضر، با روش توصیفی به سامان رسید. با هدف افزایش شناخت تاریخچۀ نهاد آموزشی و در نتیجه تاریخ فرهنگی شیعه، پرسش اصلی این تحقیق برآن قرار گرفت که روند تغییرات آموزشی در مراکز آموزش دینی نجف از آغاز سدۀ بیستم تا استقرار حزب بعث  ( 1963م/1382ق) چگونه بود و ابعاد و دامنه اصلاحات آموزشی در آنها چه تفاوت­ها و شباهت­هایی داشت؟
اصلاحات مراکز دینی نجف از 1936م/1354ق آغاز شد و تا سال 1963م/1382ق، با وجود فراز و نشیب های گوناگون، از منظر سیر زمانی روندی رو به رشد داشت. نخست جمعیة­منتدی­النشر در این مسیر گام برداشت و همین موضوع سبب شد تا ابعاد کمی و کیفی اصلاحات مدارس این انجمن به الگوی چهار مدرسۀ دیگر تبدیل شود. بیشترین میزان الگوبرداری از آن مسؤولان جامعةالنجف الدینیة بود. در همۀ مراکز علمی، مهم­ترین نوسازی آموزشی در زمینۀ تدوین برنامه ای تحصیلی و ضوابط آموزشی منظم صورت گرفت و تأکید در آن، بیشتر متوجه تغییرات کمی بود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Reform of Religious Educational Centers in Najaf during 1900-1963 AD (1318-1382 AH)

نویسندگان [English]

  • Mustafa Alghazali 1
  • Maryam Azizian 2
  • Leila Najafian Razavi 2
1 PhD Student., Department of History, Ferdowsi Univercity of Mashhad
2 Assistant Prof., Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

In the twentieth century, the reform of religious educational centers in Najaf was influenced by the Iraqi cultural, social and political atmosphere. This study investigates various aspects, of this reform and renovation, as a part of the Shiite culture, from 1900 to 1963 AD, the Ba'ath party establishment date. The study shows that the principal modifications in the religious schools of Najaf began in 1936 AD (1354 AH) and developed more or less until 1963 AD (1382 AH). The reform pioneer was Jamʿiyyat Muntadī al-Nashr, preparing a model for four other schools, particularly Jāmiʿat al-Najaf al-Dīniīyyat. The most critical renewal in all these educational centers was establishing a general curriculum and introducing education regulations, emphasizing quantitative progress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ba'ath party
  • Education reform
  • Religious schools
  • Najaf
ال قاسم، عدنان فرحان، تاریخ الحوزات العلمیة ( المدارس الدینیة عند الشیعه الامامیة، بیروت: دار السلام، 2016.
ابوالحسینی، رحیم (1384)، «پیشگامان تقریب: شیخ محمد رضا مظفر...»، اندیشه تقریب، ش4، پاییز 1384. 
الاسدی، لیث عبد علی ناموس، « موقف النجف الاشرف من التطورات السیاسیة الداخلیة والعربیه 1958-1968»، رساله ماجستیر به راهنمایى الجنابی، جامعه الکوفه، کلیه التربیه بنات،2014.
الاصفی، محمدمهدی، الشیخ محمدرضا المظفر وتطور الحرکة الاصلاحیة فی النجف، تحقیق: ماجد الغرباوی، استرالیا: مؤسسة المثقف العربی،2015.
الاصفی، محمدمهدی، مدرسة النجف وتطور الحرکة الاصلاحیة فیها، النجف: مطبعة النعمان،1964.
الامینی، محمد هادی، معجم رجال الفکر والادب فی النجف الاشرف خلال الف عام، بیروت: بى­نا، الطبعة الثانیة، 1992.
البهادلی، علی أحمد، الحوزة العلمیة فی النجف الاشرف معالمها وحرکتها الاصلاحیة 1920-1980، بیروت: دار الزهراء للطباعة والنشر، 1993.
البیان، مجله، العدد48، 7 حزیران 1948، صص1290-1300.
الجصاص، مؤید، دلیل النجف الحضاری، النجف: طریق المعرفة،2011.
جعفریان، رسول، «جامعة النجف؛ حرکتی نو در اصلاح نظام آموزشی حوزه نجف»، مقالات و رسالات تاریخی، ش2، بهار1393.
جمعیةمنتدی­النشر، نظام کلیة الفقه فی النجف الأشرف، النجف: مطبعة الآداب، بی‌تا.
جمعیةمنتدی­النشر، نظام منتدی النشر، بی­جا، بی­نا. بی­تا.
الجنابی، عبدالستار شنین، تاریخ النجف الاجتماعی 1932-1968م، بغداد: مکتبة الذاکرة،2010.
الحبیب، محسن حسین، حقائق عن ثورة 14تموز فی العراق، بیروت: بى­نا، 1981.
الحسانی، حسین جهاد، المدارس الدینیة فی النجف الاشرف تاریخ وتطور، النجف: مرکز الامیر لاحیاء التراث الاسلامی، بی­تا.
الحسینی، السیدعبدالزهراء، «ذکریات العلامةالحسینی  عن أستاذه الشیخ محمدحسین کاشف الغطاء»، الموسم، العدد20، 1415.
الحکیم، عبدالهادی، حوزة النجف الاشرف النظام ومشاریع الاصلاح، بغداد: مؤسسة أفاق للدراسات والابحاث العراقیة، 2007.
الحکیم، محمدباقر، «المنتدى تاریخ وتطور»، مجلة المنتدى، النجف: السنة 3، العدد 2، 1968.
الحکیم، محمدباقر، الحوزة نشوؤها ومراحل تطورها و أدوارها، طهران: مطبعة عترت،2004.
الحکیم، محمدتقی، التقریر العام لجمعیة منتدى النشر بعد حلها، النجف: مطبعة الاداب،1955.
الحکیم، حسن عیسی، مدخل «حوزۀ علمیۀ نجف»، دانشنامه جهان اسلام، 14، 1393، قابل دسترسی در: تارنمای دانشنامه جهان اسلام ( https://rch.ac.ir/article/Details/8197).
حمیدی، جعفر عباس، التطورات السیاسیة بالعراق 1941-1953، النجف: مطبعة النعمان،1976.
حورانی، آلبرت، تاریخ مردمان عرب، فرید جواهر کلام، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر، 1387.
الخاقانی، علی، شعراء الغری النجفیات، النجف: المطبعة الحیدریة، 1954. 
خدوری، مجید، العراق الجمهوری، بیروت: الدار المتحدة للنشر، 1974.
الخراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، تقدیم: السید جواد الشهرستانی، قم: مؤسسة أهل البیت لاحیاء التراث العربی،1417.
الخلیلی، جعفر، موسوعه العتبات المقدسة، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، الطبعة الثانیة، 1987.
الدجیلی، جعفر، موسوعه النجف الاشرف ( النجف قدیما)، بیروت: دار الاضواء، سال نشر اجزا، 4-5: 1994؛ 6: 1995؛ 1997، 7-9.
روحبخش، رحیم، «اسنادی از افتتاحیه یک مدرسه ایرانی در نجف»، پیام بهارستان، د2، س4، ش14، زمستان1390.
الزین، رغد نحاس، أحمد عارف الزین 1884- 1960م رائد أصلاحی من جبل عامل، بیروت: دار المشرق، 2015.
 سلمان، حیدرنزار، المرجعیة الدینیه فی النجف وموقفها السیاسی فی العراق من عام 1958-1968م، بیروت: دار أحیاء التراث العربی، 2010.
سلمان، حیدرنزار، محمدحسین کاشف­الغطاء ودورة الوطنی والقومی، النجف: بی­نا، 2007.
الشریس، ناجی وداعة، لمحات من تاریخ النجف، النجف: مطبعة الحضارة، 1973.
الشریفی، عبد النبی، ومضات الشباب، النجف: مطبعة النجف الاشرف، 1966.
الصغیر، محمد حسین علی، هکذا رائیتهم، بیروت: مؤسسة العارف للمطبوعات، 2001.
العاملی، علی الکورانی، الى طالب العلم، قم: بی­نا، 2010.
عبد الخضر، سعد عبد الواحد، جمعیة منتدى النشر وأثرها الفکری والسیاسی على الحرکة الاسلامیة فی العراق 1935-1964، بغداد: دار المدینة الفاظلة،2011.
عبدالزهره، عدی حاتم، «حرکة التیار الاصلاحی النجفی 1908-1932م » رسالة ماجستیر به راهنمایى عدنان حسن محبوبة، جامعة الکوفة، کلیة الاداب، 2002.
عزیز، حسین­کاظم، «الشیخ محمد رضا المظفر وجهودة العلمیة»، رساله ماجستیر به راهنمایى نعمة محمد أبراهیم، جامعه الکوفة، کلیة الدراسات الاسلامیة، 2006.
العمر، فاروق صالح، المعاهدات العراقیة البریطانیة وأثرها فی السیاسه الداخلیة، بغداد: دار الحریه للطباعه،1977.
عیسى، أحمدمجید، « الدراسة فی النجف المدارس الحدیثة»، مجلة البیان، النجف، السنة 3، العدد 48 /20، 1948.
عیسى، أحمدمجید، «الدراسة فی النجف»، مجله أفاق نجفیة، النجف، السنة1، العدد1، 2006.
الغروی، السید محمد، الحوزة العلمیة فی النجف الاشرف، بیروت: دار الاضواء، 1994.
الغروی، السید محمد، مع علماء النجف الاشرف، بیروت: منشورات دار الثقلین، 1999.
القاضی، محمدحسن، صفحات مطویة من تاریخ الحرکة الاصلاحیة فی النجف، نجف: موسوعة النجف الاشرف،1997.
القزوینی، جودت، تاریخ القزوینی فی تراجم المنسیین والمعروفین من أعلام العراق وغیرهم 1900-2000م، بیروت: الخزائن لاحیاء التراث، 2012.
کاشف الغطاء، عباس، المدخل الى الشریعه الاسلامیة، النجف: بی­نا، 2004.
کاظم، رفعت لفته، «الشیخ محمد رضا المضفر دراسة فی جهودة الفکریة وارائه الاصلاحیة»، رساله ماجستیر به راهنمایى علی عظم، بغداد، مجلس معهد التاریخ العربی والتراث العلمی للدراسات العلیا، 2009.
کحالة، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت: دار أحیاء التراث العربی، 1969.
مار، فب، تاریخ نوین عراق، محمد عباسپور، مشهد: بنیاد پژوهش­های آستان قدس رضوی،1380.
محبوبة، جعفر باقر، ماضی النجف وحاضرها، النجف: المطبعة العلمیة، 1955.
المرجانی، حیدر صالح، «النجف الاشرف قدیما وحدیثا»، مجلة الغری، السنة1، العدد 59، 1941.
المظفر، محمد رضا، السقیفة، النجف: المطبعة الحیدریة، 1952.
الهاتف، صحیفة، العدد 367، 10 تشرین الثانی، 1944.
الوائلی، أحمد حسون، تجاربی مع المنبر، بیروت: دار الزهراء، 1998.