نهاد وکالت در دوره سلطنت شاه اسماعیل اول صفوی (907-930ق./1501-1524م.)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران: ایران

چکیده

با تأسیس دولت صفوی در سال 907 ق، حسین‌بیگ لَلِه شاملو در مقامِ وکیل شاه جوان و بالاترین مقام نظامی، یعنی امیرالامرا، در عمل در جایگاه قدرتمندترین فرد در دولت صفوی مطرح شد. از سوی دیگر، زکریا کججی، از وزرای سابق آق‌قویونلو، وزیراعظم شد. بنابر سنت دیوانی و در سلسله‌مراتب رسمی، نهادی که بعد از پادشاه بالاترین مقام را داشت، جای خود را به نهاد وکالت داد. در حالی‌که در این دوره، نهاد وزیراعظمی همچنان وجود داشت، اما اهمیت خود را از دست داده و عملاً به یک دایرۀ دیوانی تبدیل شده بود. حسین‌بیگ لَلِه، پس از هشت سال وکالت، شاه او را از این مقام برکنار کرد، اما نهاد وکالت همچنان باقی ماند. شاه اسماعیل پس از حسین‌بیگ لَلِه، پنج نفر تاجیک‌ را به‌عنوان وکیل منصوب کرد. شاه اسماعیل با انتصاب پیاپی دیوانسالاران تاجیک به وکالت، تلاش کرد تا قدرت امرای قزلباش را که تهدیدی جدی برای اقتدار نهاد شاهی می‌دید، محدود کند. اما، سران قزلباش با این سیاست شاه مخالف بودند و در هر فرصت، مخالفت خود را با این سیاست نشان دادند. پژ.هش حاضر با بررسی کارنامۀ شش وکیلی که دورۀ شاه اسماعیل بر سر کار آمده‌اند، سعی دارد جایگاه، ویژگی‌ها و تغییرات نهاد وکالت را در دولت صفوی آن دوره تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

THE INSTITUTION OF VAKALET (REGENCY) IN THE SAFAVID STATE ADMINISTRATION DURING THE REIGN OF SHAH ISMAIL (1501-1524)

نویسنده [English]

  • Muhammet Şen
Department of History,Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

With the establishment of the Safavid state in the year 1501, Lala Hüseyin Bey emerged as the de facto most powerful figure in the Safavid state, as the vakil and Amir al-umera. Simultaneously, Zakariyya Kojaji, a former vizier of the Aqqoyunlu, was appointed to the position of grand vizier. Thus, in accordance with tradition, the institution of grand vizierate, which was the highest position in the official hierarchy after the ruler, transitioned from its place in the Safavid example to the institution of vekalet. During this period, although the grand vizierate managed to maintain its existence, it had lost its significance and had essentially become a divan office primarily dealing with financial matters. After eight years of service, Lala Hüseyin Bey was dismissed from this position by the Shah, but the institution of regency continued to exist. Shah did not abolish the regency after Lala Hüseyin Bey; instead, he appointed five individuals, all of them Tajik, to serve as vakils. By consecutively appointing bureaucrats of Tajik origin to the office of vekalet, Shah sought to limit the power of the Qizilbash, which he perceived as a significant threat to the authority of the shahdom. However, the Qizilbash elites opposed the shah's policy and consistently expressed their opposition to this policy on various ways. This article aims to illuminate the role, nature, and changes undergone by the institution of regency in the Safavid state during the mentioned period by examining the careers of these regents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid State
  • Vekalet (regency)
  • Grand Vizierate
  • Shah Ismail
  • Qizilbash
  • Tajik

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 05 آبان 1403
  • تاریخ دریافت: 14 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 05 شهریور 1403