نظامیگری ممالیک مصر و روک حسامی و ناصری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

نوشتار حاضر با بررسی تأثیر نظامیگریِ ممالیک مصر بر روک حسامی و ناصریبدین نتیجه دست یافته است که سپهسالاران و صاحب‌‌منصبانِ نظامیِ ممالیک، به دلیل سلطۀ مطلق بر نواحیِ اقطاعیِ گستردۀ خویش و نیز درآمدهای فراوان ناشی از دست اندازه‌ی به دیگر اراضی مصر، به حدّی قدرتمند شدند که قدرت سلطان را محدود کردند و گاه به مقام سلطنت چشم طمع بستند؛ آنان در ابتدا، بخش اعظم زمین‌های مصر، یعنی بیست قیراط از کلِ بیست و چهار قیراط را در دست داشتند. از این رو سلاطین مملوکی با هدف مهار قدرتِ افسارگسیختۀ امیران و تغییر ساختار قدرت، اراضی مصر، موسوم به روک حسامی و ناصری را مسّاحی و ساماندهی دوباره کردند. امّا این سیاست موثّر نیفتاد و موجب نارضایی و شورش شد و برای ارتش، خاصّه اجناد حلقه و زمین‌های زراعی مصر نیز پیامدهای ناگواری در پی داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mamluk`s militarism & new land-measurment of Hessam al-din & Nasser Qalawoon

نویسندگان [English]

  • Asqar Qaedan 2
  • Qadariyyeh Tajbakhsh 3
1 Tehran university
3 Student
چکیده [English]

This paper has investigated Mamluks Egypt`s militarism influence on Rook of Hesam al-din & Nasser Qalawoon. The authors have concluded in this study that the generalissimo and military officers due to the monopoly on their extensive apanage areas and abundant revenues could limit the power of the Sultan and even to the throne have greed sometimes; because much of the land, i.e 20 carats of 24 carats of thr land, in their possession. Therefore 2 Sultans of Mamluk in order to harness the power of military officers and to restructure of organization surveyed the land and divided them again. This act was called the rook of Hesami & Rook of Nasseri. But this policy has led to discontent and rebellion, especially among the military (Ajnad al-Halqa) and the destruction of Egypt`s arable land.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mamluks
  • Egypt`s land
  • Egypt`s land-measurment
  • Rook of Hessami
  • Rook of Nasseri
  • Militarism
[1]. ابن ایاس، محمد بن احمد، بدائع الزهور فی وقائع الدهور، تحقیق محمد مصطفی، بولاق، 1311- 1312ق؛ جِ 4 و 5، استانبول، 1931- 1932م.
[2]. ابن تغری بردی، جمال الدین ابوالمحاسن یوسف، حوادث الدهور فی مدی الایام و الشهور، تحقیق محمّد کمال الدّین عزالدّین، بیروت، عالم الکتاب، 1410ق/ 1990م.
[3]. همو، منتخبات من حوادث‌الدهورفی مدی الایام و الشهور، پوپر، کالیفرنیا، 1930ـ1931م.
[4]. همو، المنهل الصافی و المستوفی بعد الوافی،قاهره، دار الکتب المصریه، بی تا.
[5]. همو، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره، الثقافه و الارشاد القومی، 1383ق/ 1963م.
[6]. ابن جیعان، شرف الدّین ابوالبقاء یحیی، التحفه السنیّه باسماء البلاد المصریّه، به کوشش موریتز، بولاق، 1396ق.
[7]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه، حیدرآباد دکن، 1348- 1356ق.
[8]. ابن فرات، ناصرالدین محمد، تاریخ الدول و الملوک، تحقیق قسطنطین رزیق و نجلا عزالدّین، بیروت، منشورات الجامعه الامریکیه، 1936-1942م.
[9]. ابن کثیر، اسماعیل، البدایه و النهایه، قاهره، 1358ق.
[10]. ابوشامّه، عبدالرحمن بن اسماعیل، الروضتین فی أخبار الدولتین النوریه و الصلاحیّه، قاهره، 1217ق.
[11]. اسدی، محمّد بن محمّد بن خلیل، التیسیر و الاعتبار و التحریر و الاختبار، تحقیق عبدالقادر احمد طلیمات، قاهره، دارالفکر العربی، 1968م.
[12]. اسماعیل، محمود، سوسیولوجیا الفکر الاسلامی، طورالانهیار، قاهره، سینا النشر، 1992م.
[13]. امین، محمّد محمّد، الاوقاف و الحیاه الاجتماعیّه، قاهره، دارالنهضه العربیّه،1980م. 
[14]. بیبرس منصوری، رکن الدین، التحفه الملوکیه فی الدوله الترکیه، به کوشش عبدالحمید صالح حمدان، قاهره، دار المصریه اللبنانیه، 1407ق/ 1987م.
[15]. همو، زبده الفکره فی تاریخ الهجره، قاهره، مکتبه الجامعه المصریّه، بی‌تا.
[16]. خلیل، فواد، الاقطاع الشرقی بین علاقات الملکیه و نظام التوزیع، بیروت، دارالمنتخب العربی، 1416ق/ 1996م.
[17]. سخاوی، شمس الدین محمد، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، قاهره، مکتبه القدسی، 1934-1936م.
[18]. شلبی، ابراهیم الجعیدی، الازمات الاقتصادیّه و الاوبئه فی مصر، اسکندریّه، منشاه المعارف، 2002م.
[19]. طرخان، ابراهیم علی، النظم الاقطاعیّه فی الشرق الاوسط، قاهره، دارالکاتب العربی للطباعه و النّشر، 1388ق/ 1968م.
[20]. عرینی، السیّد الباز، الممالیک، بیروت، دارالنهضه العربیّه للطباعه و النّشر، بی تا.
[21]. عینی، بدرالدّین محمود، عقد الجمان فی تاریخ اهل الزّمان، تحقیق محمّد محمّد امین، قاهره، الهیئه المصریّه العامّه للکتاب، 1987- 1992م.
[22]. عمری، شهاب الدّین احمد بن یحیی، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، تحقیق زکی پاشا، قاهره، 1342ق/ 1924م.
[23]. قلقشندی، ابوالعباس احمدبن علی، صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، قاهره، دارالکتب المصریّه، 1913م.
[24]. ماجد، عبدالمنعم، نظم دوله سلاطین الممالیک و رسومهم فی مصر، قاهره، مکتبه الأنجلو، 1964م.
[25]. مقریزی، تقی الدین، اغاثه الامه بکشف الغمه، تحقیق زیاده و شیّال، قاهره، لجنه التّالیف و الترجمه و النّشر، 1940م.
[26]. همو، السلوک لمعرفه الدول و الملوک، تحقیق زیاده، قاهره، 1376ق/ 1957م.
[27]. همو، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط و الآثار، بولاق، 1270ق.
[28]. نویری، احمد بن عبدالوهّاب، نهایه الارب فی فنون الادب، قاهره، دارالکتب المصریّه، 1923- 1943م.
[29]. Finer, S. E, The man on horseback: the role of military in politics, London, 1962.
[30]. Goodwin, R, “The national security establishment”, American Militarism, New York, 1969.
[31]. Poliak, A.N, Feudalism in Egypt, Syria, Palestine and the Lebanon (1250- 1900), London, 1939.
[32]. Idem, “The influence of Chingiz-khan’s Yasa upon the general organization of the Mamluk state”, BSOAS, 1942, v.X, 862- 877.