از شهر خدا تا ام القری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

مرکزیت دینی در طول تاریخ به صورت‌های گوناگون تجلی کرده است. یکی از این صورت‌ها، بلکه صورت برترِ آن، «شهر خدا» است. آرمان شهر خدا، مبتنی بر هدف برقراری پیوند میان خدا و انسان و بازجویی روزگار وصل بشر، بوده است؛ این آرمان، گاه در روزگاران و اسطوره‌های کهن به صورتی خام و مبهم جلوه کرده و گاه به صورتی آشکارتر در متون مقدس نمود یافته است. زمانی هم صورتی از وجود فیزیکی به خود گرفته است. این آرمان جمعی و متعالی، در سیر اندیشه دینی به تدریج جلایی افزون یافته، با «میثاق الهی» و نام حضرت ابراهیم پیوند خورده و در نهایت نه با عنوان «شهر خدا» که به صورت «امّ القری» تحقق یافته است. از نگاه این مقاله، شریعت خاتم، سرِ درافکندن چیزی با عنوان شهر خدا و مانند آن را نداشته است؛ اما از عنوانی دیگر سخن گفته که عبارت از امّ‌القری و مأوای «بیت‌الله الحرام» است تا مقاصد عملی و متعالی چیزی که از آن به صورت رؤیایی و گزاف در قالب شهر خدا یاد می‌شده، با آن محقق گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“City of God” and “Umm ul-Qura’’

نویسنده [English]

  • Abulfazl Khoshmanesh
چکیده [English]

The religious centrality has been concreted in several forms. One of these concrete forms and in fact the best one is the “City of God”. The ideal aim of establishing the “City of God” has been to make the connection between human beings and God. This ideal has been manifested either in ambiguous form in the old times, in the nations’ myths or more clearly in the holy scriptures. Sometime we see the realization of this ideal in physical form. In the course of the religious thought, this sublime and collective ideal, has linked with the divine convenient and the name of the great prophet Abraham and has realized as “Umm ul-Qura’’, meaning the universal and religious metropolis and the cradle of the Holy House of God, to develop  the world security and transcendence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Centrality
  • City of God
  • “Umm ul-Qura’’
  • Mecca
ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414.
المصری، عبدالرؤوف، معجم القرآن و هو قاموس مفردات القرآن و غریبه، مطبعة الحجازی، قاهره، بی‌تا.
الملوحی، مظهر، امل الملوحی، اکرام لمعی و نور العربی، قرائة صوفیة فی انجیل یوحنّا، تقدیم رضوان السید و محمد یاسر شرف، دارالجیل، بیروت، 2004.
الیاده، میرچا،  اسطوره، رؤیا، راز، ترجمه رؤیا منجم، فکر روز، تهران، 1374.
اوستا کهنترین گنجینه مکتوب ایران، کتاب مغان، وندیداد، ترجمه از متن اوستایی، واژه‌نامه، پژوهشهای تطبیقی، ترجمه و پژوهش هاشم رضی، تهران، 1385.
برن، لوسیلا، اسطوره‌های یونانی، ترجمه عباس مخبر، مرکز، تهران، 1375.
بلک، جرمی و آنتونی گرین، فرهنگ‌نامه خدایان، دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان، ترجمه پیمان متین، امیرکبیر، تهران، 1385.
بهمنش، احمد،تاریخ یونان قدیم، دانشگاه تهران، 1375.
بیداری و بین‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر، بوستان کتاب، قم، 1388.
پانوسی، استفان،تأثیر فرهنگ و جهان‌بینی ایرانی بر افلاطون، انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران، تهران، 2536.
پلودن، لیدی، مولی بریرلی و آسابریگ، اساطیر یونان، زیر نظر مارگوت شاهین، داوید دروت، پتر فرنچ و هنری بلوکروز، ترجمه محمد نژند، پدیده، تهران، 1351.
پیرنیا (مشیرالدوله)، حسن، ایران باستان، ابن سینا، تهران، 1344.
جفری، آرتور،واژگان دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران، 1372.
حماده، محمدماهر، وثائق الحروب الصلیبیة و الغزو المغولی للعالم الاسلامی، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1406.
حموی الیسوعی، صبحی، معجم الایمان المسیحی، دارالمشرق بالتعاون مع مجلس کنائس الشرق الاوسط، بیروت، 1998.
حمیدی، سید جعفر، تاریخ اورشلیم، امیرکبیر، تهران، 1391.
خزائلی، محمد، اعلام قرآن، امیرکبیر، تهران، 1378.
خوش‌منش، ابوالفضل، ازدواج به مثابه پیمان بزرگ، معناشناسی تطبیقی میثاق غلیظ در قرآن، کتاب قیم، نشریه علمی پژوهشی دانشگاه میبد، شماره 6، زمستان 1390.
خیراندیش، رسول و سیاوش شایان، ریشه‌ یابی نام و پرچم کشورها، کویر، تهران، 1370.
داونی، گلانویل، انطاکیه در عصر تئودوس کبیر (مجموعه مراکز تمدن و فرهنگ، زیر نظر محمد سعیدی)، ترجمه تورج سپهری، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1352.
درایسدل، آلاسدیر و جرالد اچ بلیک، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر مهاجرانی، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران، 1369.
دورانت، ویلیام جیمس، شهر خدا، ساوونارولا و جمهوری (14921534)، ترجمه کوروش زعیم، ایران‌مهر، تهران، 1385.
روثن، مرغریت، علوم البابلیین، ترجمه یوسف حبی، الدارالعربیة للموسوعات، بیروت، 1438.
زرین کوب، عبدالحسین، دفتر ایام، علمی، تهران، 1389.
زیگفرید، آندره، روح ملتها، ترجمه احمد آرام، مقدمه مهدی بازرگان، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1343.
ژیران، ف.، فرهنگ اساطیر یونان، از مجموعه فرهنگ جدید اساطیر لاروس، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور، فکر روز، تهران، 1375.
سیلور، درو، ایزدان و ایزد بانوان یونانی، ترجمه گلشن اسماعیل‌پور، اسطوره، تهران، 1382.
شایگان، داریوش، ادیان و مکتبهای فلسفی هند، امیرکبیر، تهران، 1362.
شریعتی، علی، امت و امامت، قلم، تهران، 1358.
شکوئی، حسین،فلسفه جغرافیا، گیتاشناسی، تهران، 1367.
طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1362.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، اسلامی، قم، 1417.
فاطمی، سعید، مبانی فلسفی اساطیر یونان و روم، مقدمه علی اکبر سیاسی، دانشگاه تهران، 1375.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، دارالهجرة، قم، 1410.
فرناند، روبر، ادبیات یونان، ترجمه ح. حسینی نژاد، کتابفروشی علی اکبر اعلمی، تهران، 1339.
قاضی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، دانشگاه تهران، 1372.
قرطبی‌، محمد بن احمد، الجامع‌ لاحکام‌ القرآن‌, دارالفکر‌، بیروت‌، 1407 ق‌.
کتاب مقدس، انجمن پخش کتب مقدس در میان ملل، بی‌نا، بی‌جا.
کمرون، جورج گلن، ایران در سپیده دم تاریخ، ترجمه حسن انوشه، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1387.
کومون، فرانس، ادیان شرقی در کافرکیشی رومی، ترجمه تیمور قادری، امیرکبیر، تهران، 1383.
کینگ، لئوناردو ویلیام، تاریخ بابل از تأسیس سلطنت تا غلبه ایرانیان، ترجمه رقیه بهزادی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1378.
گُروسه، رُنه و ژرژ دنیکر، چهره آسیا، ترجمه غلامعلی سیار، نشر و پژوهش فرزان، تهران، 1375.
مشکور، محمد جواد، فرهنگ تطبیقی با زبان‌های سامی و ایرانی، تهران، 1357.
ناصری طاهری، عبدالله، بیت‌المقدس شهر پیامبران، سروش، تهران، 1367.
ویو، ژ.،فرهنگ اساطیر مصر از مجموعه فرهنگ جدید اساطیر لاروس، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور، فکر روز، تهران، 1375.
ویور، مری جو، درآمدی به مسیحیت، ترجمه حسن قنبری، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1381.
هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، اساطیر، تهران، 1377.
همو، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، با همکاری موسسه انتشارات فرانکلین (تهران ـ نیویورک)، 1935.
Breplos/Verbum Bible, Petit dictionnaire de la Bible, Coordination de Joseph Longton et Ferdinand Poswick, Diocèse Rottenburg-Stuttgart, 1996.
Croiset, Maurice, La civilization de la Grèce antique, Petite bibliothèque Payot, Paris, 1969.
Demay, François, Dictionnaire des noms propres, Larousse, Paris, 1996.
Engels, Christoph, 1000 lieux sacrés, Les plus sites du monde, h.f.ullmann, Potsdam, Allemagne, 2010.
Goodenough, Simon, Egyptian mythology, Todtri, New York, 1997.
Hamlyn, Paul, Egyptian mythology, Paul Hamlyn Limited, London, 1966.
Larouss, Nouveau Petit Larousse, Larousse, Paris, 1969.
Mercatante, Anthony,Encyclopedia of World Mythology and Legend, "The Facts on File", ed. New York, 1983.
Mercatante, Anthony, Encyclopedia of World Mythology and Legend, "The Facts on File", ed. New York, 1983.
Norma, Pierre, Petit dictionnaire de la Bible, Maxi Poche, Références, Union Européenne, 2001.
Onions, C. T., The oxford dictionairy of English etymology, 1983.
Saint Augustine, The confessions & The City of God, William Benton, Publisher: EncyclopÆdia Britanica, Inc, London, 1952.
Uruy, Victor, Petite histoire romaine, Librairie Hanchette et Cie, Paris, 1908.