تأثیر کاروان‌های زیارتی و دفن مردگان در عتبات عالیات بر مناسبات ایران و عثمانی (1264ـ1343 ق)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتر در تاریخ ایران بعد از اسلام

چکیده

انتظار می‌رفت پس از انعقاد عهدنامه ارزروم دوم در 1263ه‍.ق/ 1847م میان ایران و عثمانی، اختلاف مرزی و نیز منازعه بر سر تسلط بر عتبات، فروکش کند. اما رفت و آمد کاروان‌های زیارتی ایرانی که گاه جنازه‌هایی برای دفن در عتبات همراه داشتند، مشکلات تازه‌ای پیش روی دو دولت ایجاد کرد. مأموران مرزی عثمانی از ورود اجساد به عتبات به بهانه ترس از شیوع بیماری‌هایی چون وبا، حصبه و طاعون جلوگیری و مسافران را در خانقین قرنطینه می‌کردند. رفتار ناپسند این مأموران با زائران ایرانی، موجب بروز مشکلاتی در مناسبات دو کشور شده بود. در این مقاله با روش تاریخی تحلیلی، مشکلات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی برآمده از حمل اجساد به عتبات عالیات، در مناسبات دو کشور، بررسی شده است. آغاز دوره جدیدی از درگیری‌های شیعی ـ سنی، تحیمل هزینه‌های اضافی بر زائران به سبب قرنطینه و تعرفه‌های گمرکی و افزایش جمعیت و نفوذ شیعیان در عراق به بهانه همراهی با اجساد، بخشی از پیامدهای، منازعه جدید بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Influence of Pilgrimage Caravans and Burial of the Dead in the Holy Shrines on the Relations between Iran and the Ottoman Empire (1343-1264 BC)

نویسنده [English]

  • Shahrouz Mashinchi Maheri
no tittel
چکیده [English]

With Second Erzurum Treaty (1263 AH / 1847 AD) between Iran and the Ottoman Empire, it was thought that the disagreement between the government of Iran and Ottoman on border issues and also the problem of pilgrimage to the Holy Shrines would be resolved. But the traffic of Iranian pilgrimage caravans to the Holy Shrines, which sometimes carried the dead bodies, made new problems in the relations between Iran and the Ottoman Empire. Ottoman officials at borders prevented the dead bodies and kept the passengers into quarantine in Khanaqain, because of their fear of spreading diseases such as cholera, typhoid, plague, etc. Using the analytical- historical method, this article deals with political, economic and social problems of carrying the dead bodies to the Holy Shrines in relations of two countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Atabat Aliyat
  • the Holy Shrines
  • Iran
  • the Ottomans
آتش، صبری، «نعش‌کشی به عتبات ( رقابت ایران و عثمانی در عراق سده 19 میلادی»، ترجمه نازلی کامواری، ایراننامه، سال 26، شماره 2ـ1، 2010.
احتشام السلطنه، میرزا محمودخان، خاطرات احتشام السلطنه، چاپ سیدمحمدمهدی موسوی، تهران: زوار، 1369.
اوبن، اوژن، ایرانامروز 1907ـ1906م، ترجمه: علی اصغر سعیدی، تهران: زوار، 1363.
بایندری، هانری، سفرنامه، ترجمه کرامت الله افسر، تهران: فرهنگسرا،1370.
بل، گرترود، تصویرهایی از ایران، ترجمه بزرگمهر ریاحی، تهران: خوارزمی، 1363.
پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه: کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی، 1368.
جعفریان، رسول، میراثاسلامیایران، ج 3، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1373.
جونز، جفری، تاریخ اقتصادی ایران، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1387.
حبلالمتین، سال 8، شماره 34، 1318ه‍.ق.
حیدری، ابراهیم فصیح، عنوان المجد فی بیان احوال بغداد و البصره و نجد، لندن: دارالحکمه، 1998.
دادفر، سجاد، «تأملی بر نقش زائران ایرانی در رونق اقتصادی عتبات عالیات در نیمه نخست قرن بیستم»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 42، بهار 1389.
درینگل، سلیم، «مبارزه با تشیع در عراق دوران عبدالحمید دوم»، ترجمه نصرالله صالحی، نامهتاریخپژوهان، سال 1، شماره 2 ، 1384.
دورششوار، ژولین، خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، تهران:  نشر نی، 1378.
دوسرسی، لوران، ایران در 1840ـ1839م، ترجمه احسان اشراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1363.
دهقان‌نژاد مرتضی و کثیری مسعود، «مروری بر تاریخچه مشکلات ایجاد قرنطینه در ایران در دوره ناصرالدین شاه»، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، شماره 8، زمستان 1389.
رحمانیان داریوش، شهسواری ثریا، «جایگاه عتبات عالیات در مناسبات ایران و عثمانی عصر قاجار»، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، سال 4، شماره 13، پائیز1391.
طباطبایی مجد، غلامرضا، معاهداتوقراردادهایتاریخیدردورهقاجاریه، تهران: موقوفات دکتر ایرج افشار، 1373.
عباسی محمدرضا، بدیعی پرویز، گزارش‌های اوضاع سیاسی، اجتماعی ولایات عهد ناصری، تهران: پژوهشکده اسناد، 1372.
عیسوی، چارلز، تاریخاقتصادیایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: گستره، 1369.
فیاضی، عمادالدین، «تأثیر خرافات و عقاید انحرافی بر گسترش بیماری‌ها در عصر قاجار»، دو فصلنامه مسکویه، نشریه گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، سال 6، شماره 19، زمستان 1390.
قایا، دیلک، کربلاءفیالارشیفالعثمانی ( 1876ـ1840م)، ترجمه حازم سعید منتصر و مصطفی زهران، بیروت: الدارالعربیه للموسوعات، 2008.
کلهر، محمد، «بررسی موانع رشد شهرنشینی در کرمانشاه با تکیه بر عصر قاجار»، دوفصلنامه مسکویه، نشریه گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، سال 2، شماره 7، تابستان و پائیز 1386.
کوهستانی‌نژاد، مسعود، چالش‌ها و تعاملات ایران و عراق در نیمه نخست سده بیستم، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1384.
گروته، هوگو، سفرنامه گروته، ترجمه مجید جلیلوند، تهران: نشر نی، 1369.
گزیدهاسنادسیاسیایرانوعثمانی، ج3، تهران: وزارت امور خارجه، 1369.
لایارد، هنری استون، سفرنامه، ترجمه سهراب امیری، تهران: انزال بال، 1376.
لباف، زهیر، عراقوروابطآنباایران، تهران: علمی، 1354.
مرکزاسنادوتاریخدیپلماسیوزارتامورخارجه، اسناد مکمل، کارتن 11 سند شماره 16، سال 1290ق.
ــــــــــ ، کارتن 109/ سند شماره 14/ سال 1316ه‍.ق.
ــــــــــ ،کارتن 14/ سند شماره 224/ تاریخ سند 29 ذیحجه 1296ه‍.ق.
ــــــــــ ،کارتن 162/ سند شماره 11/ سال 1290ه‍.ق.
ــــــــــ ،کارتن 6 / سند شماره 11 / تاریخ سند ذیقعده 1319 ه‍ . ق.
ــــــــــ ،کارتن 7 / سند شماره 23 / سال.
ــــــــــ ،کارتن 8/ سند شماره 1 / 1318 ه‍.ق.
ــــــــــ ،کارتن1/ سند شماره 8/ سال 1318 ه‍.ق.
مشایخ فریدنی، آذرمیدخت، مسائلمرزیایرانوعراقوتأثیرآندرمناسباتدوکشور، تهران: امیرکبیر، 1369.
مشکوة السلطان، علی اکبر، مشکوةالمسافرین، چاپ هاشم محدث، تهران: میراث اسلامی ایران، 1376.
معتمد، محمود فرهاد، تاریخروابطسیاسیایران و عثمانی، ج2، تهران: ابن سینا،1336.
ناطق، هما، مصیبت وبا بلای حکوم، تهران: گستره، 1358.
نجار، محمود، الثورة الایرانیه، بیروت: دارالسمیر، 1980.
نفیسی، عبدالله فهد، نهضتشیعیاندرانقلاباسلامیعراق، ترجمه کاظم چایچیان، تهران: امیرکبیر، 1364.
ABRI Ates “Bones of contention: Corpse Traffic and ottoman Iranian”, Rivalry in studies of south Asia, Africa and the middle, 30:3 (2010), 512-532.
Litvak, Meir, The finances of the ulama communities of Najaf and Karbala, knink lijke, bril, nv, 1999.
Nakhash, Yitzhak, The Shi'ism of Iraq, Princeton, N. J Princeton university press, 2003.
R. M. Burrell, The 1904 Epidemic of cholera in Parsia: some Aspects of Qajar society, 1989.