مناسباتِ سلاطین دهلی با مشایخ چِشتیه و سهروردیه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی

چکیده

صوفیان نقش مهمی در ترویج اسلام در شبه قاره هند داشتند. چشتیه و سهروردیه از نخستین طریقه‌های صوفیانه بودند که به شبه قاره هند راه یافتند و در سده‌های هفتم و هشتم هجری، هم‌زمان با اوج اقتدار سلاطین دهلی (حک: 602-932)، مشایخ این دو طریقت، نفوذ معنوی زیادی در بین طبقات مختلف مردم یافتند. این موضوع موجب شده بود تا بیشتر سلاطین دهلی، رابطه دوستانه و محترمانه‌ای با صوفیان داشته باشند و بکوشند با به خدمت گرفتن آنها در امور سیاسی و حکومتی، برای خود مقبولیت و مشروعیت، کسب کنند. نگرش مشایخ چشتیه و سهروردیه درباره ارتباط با سلاطین و پرداختن به امور سیاسی متفاوت بود. مشایخ چشتیه، غالباً از پرداختن به امور سیاسی و حکومتی امتناع می‌کردند، اما مشایخ سهروردیه از آغازِ تشکیل حکومت سلاطین دهلی، عهده‌دار برخی از مناصب مهم حکومتی چون «شیخ الاسلام» شدند. این مقاله مناسبات سلاطین دهلی با مشایخ چشتیه و سهروردیه را بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on Relations between the Delhi Sultans (602/1205-932/1525) and Chishtiyya and Suhrawardiyya Master

نویسندگان [English]

  • Mohsen Massumi 1
  • Saeed Shirazi 2
چکیده [English]

The Sufis had a great role in Islam promulgation in India Subcontinent when they migrated to India. Chishtiyya and Suhrawardiyya are considered as the first Sufi sects that entered into this land. Contemporary with the Delhi Sultans power peak in 7th and 8th centuries, they obtained great spiritual influence among the people from different strata. This caused the majority of Delhi Sultans to have close and respectfully relations with Sufis. They tried to attract them toward their courts to obtain legitimate and support for their reigns, from both political and governmental aspects. The mastersof these two sects had different stances, whereas most of Chishtiyya mastersrefused entering into political and governmental affairs, Suhrawardiyya masters accepted some responsibilities such as “Sheikh- ul- Islam”. In this essay the relations between the mentioned Sufis sects and Delhi Sultans, and especially the most important changes of their relationships, are studied in details.

کلیدواژه‌ها [English]

  • India Subcontinent
  • Delhi Sultans
  • Sufism
  • Chishtiyya
  • Suhrawardiyya
آریا، غلامعلی، طریقه چشتیه در هند و پاکستان و خدمات پیروان این طریقه به فرهنگ اسلامی و ایرانی، تهران، کتابفروشی زواری، 1365.
ابتسام، محمد نفیس، ملتان اور سلسله سهروردیه، لاهور، 1998.
ابن بطوطه،رحلة، تصحیح محمد عبدالمنعم عریان و مصطفی القصاص، بیروت، داراحیاء العلوم، 1407ﻫ/1987.
امیرخسرو، مثنوی نه سپهر، تصحیح وحید مرزا، کلکته، 1948.
بدائونی، عبدالقادر، منتخب التواریخ، تصحیح مولوی احمد علی صاحب، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
برنی، ضیاء‌الدین، تاریخ فیروزشاهی، تصحیح مولوی سیداحمد خان صاحب، کلکته، اسیاتک سوسیئتی بنگاله، 1862.
بکری، محمد معصوم،تاریخ سند(معصومی)، تصحیح عمر بن محمد داود پوته، تهران، اساطیر، 1382.
تبریزی، ابوالمجد محمد بن مسعود، سفینه تبریز (چاپ عکسی از روی نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1381.
جمالی دهلوی، حامد بن فضل الله، سیرالعارفین (چاپ سنگی)، دهلی، مطبعه رضوی، 1311ق.
چشتی دهلوی، آفتاب، تحفة الابرار، لاهور، مکتبه النبویه، 1323ق.
چشتی، دیه بن عبدالرحیم، سیر الاقطاب (چاپ سنگی)، لکهنو، منشی نول کشور، 1913/1331.
سرهندی، یحیی بن احمد، تاریخ مبارکشاهی، تصحیح محمد هدایت حسین، تهران، اساطیر، 1382.
سیرت فیروزشاهی، پتنه، خدابخش اورینتل پبلک لائبریری، 1999
شیمل، آن ماری، «ظهور و دوام اسلام در هند»، ترجمه حسن لاهوتی، کیهان اندیشه، خرداد و تیر 1368.
عزیز احمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، مترجمان نقی لطفی و محمد جعفر یاحقی، تهران، کیهان، 1366.
عصامی، عبدالملک، فتوح السلاطین، تصحیح یوشع، مَدَرس، 1948.
عفیف، شمس سراج،تاریخ فیروزشاهی، تصحیح ولایت حسین، تهران، اساطیر، 1385.
غوثی شطاری، محمد، گلزار ابرار، تصحیح محمد ذکی، پتنه، اورینتل پبلک لائبریری، 1994/1373.
فیروزشاه، فتوحات فیروزشاهی، تصحیح شیخ عبدالرشید، علی گره: مسلم یونیورسیتتی، 1954.
ماهرو، عین الملک عبدالله، انشای ماهرو، تصحصح عبدالرشید، لاهور، اداره تحقیقات پاکستان، 1965/1344.
محدث دهلوی، عبدالحق، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، تصحیح علیم اشرف خان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
میرخورد، محمدبن مبارک علوی کرمانی،سیرالاولیاء، لاهور، موسسه انتشارات اسلامی، 1398ﻫ/1978.
نظامی، خلیق احمد، سلاطین دهلی کی مذهبی رجحانات، دهلی، اداره ادبیات دلّی، 1981.
هاشمی، حمیدالله شاه، احوال و آثار حضرت بهاء الدین زکریا مولتانی، لاهور، زاهد بشیر پرنطر، 2000/1420.
هروی، نظام الدین احمد،طبقات اکبری، کلکته، ایشاتک سوسائتی بنگال، 1927.
هندوشاه استرآبادی(فرشته)، محمد قاسم،تاریخ فرشته، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1387.
 
Anjum, Tanvir, Chishtia Silsilah and the Delhi Sultanate: a study of their relationship during 13th and 14th centuries, Department of History Quaid-i-Azam University, Islamabad, 2005.
Digby, Simon, "The Sufi Shaykh and the Sultan: A conflict of claims to Authority in Medieval India", in: Iran, V. 28, 1990.
Lane-Poole,S, The coins of sultans of Delhi in British museum, London, 1887.
Munshi,R.N, The History of the Kutb Minar(Delhi), Bombay, 1911.
Nizami,Khaliq Ahmad, The Life and times of shaikh Nasiruddin Chirag-i- Delhi, Idarah-i-Adabiyat-i-Delhi, 1991.
Qama-ul-Huda, Striving for Divine union spiritual exercises for Suhrawardi Sufis, Routledge & Curzon, London & New York, 2003.
Rizvi, Athar Abbas, A History of Sufism in India, Munshiram Manoharlal, New Delhi, 1975.
Thomas, E, The Chronicles of the Pathan Kings of Delhi, Amesterdam, 1981.