درک متاخر مسلمانان از تمدن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 سردبیر خبرگزاری مهر

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

درک متقدمی که ابن خلدون در مقدمه از تمدن ارائه کرد تکچراغی بود که تا چند قرن بعد در جهان اسلام مورد توجه قرار نگرفت. یک قرن بعد با آغاز رنسانس درک تازه ای از تمدن در میان متفکران اروپایی پدید آمد که در قرنهای هفدهم و هجدهم رشد کرد و طی قرنهای نوزدهم و بیستم با نگارش تاریخهای تمدن و ارائه نظریه های تمدن به بلوغ رسید. مساله پژوهش حاضر این است که ازچه زمانی درک جدید از تمدن در میان مسلمانان شکل گرفت و متفکران مسلمان از چه زمانی بار دیگر به مفهوم تمدن پرداختند؟
نگارنده با مطالعه آثار نگاشته شده متفکران مسلمان درباره تمدن به این نتیجه رسیده که درک متاخر از تمدن در جهان اسلام در قرن نوزدهم توسط متفکرانی چون طهطاوی، ملکم خان، آخوندزاده، تونسی، سرسید، امیرعلی، سیدجمال، آقاخان کرمانی، طالبوف و... پدید آمد. این متفکران در آثار گوناگونی به معنای تمدن، ضروت توجه به آن و متمدن شدن پرداختند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Muslims, Recent Understanding of Civilization

نویسندگان [English]

  • Sayyed Amir Hasan Dehghani 1
  • Hasan Hazrati 2
چکیده [English]

The pioneering understanding of civilization, which Ibn Khaldun has introduced in Muqaddimah, was a dim of light which did not receive attention in Muslim world for several centuries. A century later, a new understanding of civilization emerged among European thinkers, which was developed during 17th and 18th and flourished maturely in 19th and 20th centuries with publication of books on the history civilizations and theories of civilization. The problem of this research is when the new understanding of civilization emerged among Muslim thinkers and when they resumed totalk about concept of civilization? Reviewing literature of works by Muslim thinkers on civilization has come to conclusion that latter understanding of civilization in Islamic world was formed in 19th century by thinkers such as Tahtawi, Malkam Khan, Akhundzade, Tunesi, Syed Ahmad Khan, Ameer Ali, Sayyid Jamāl, AqaKhan Kermani, Talibov, etc. These thinkers have, in various works, discussed the definition of civilization, its significance and the necessity of being civilized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • History of Civilization
  • Muslim thinkers
آدمیت، فریدون، اندیشه‌‌های میرزاآقاخان کرمانی، تهران: پیام، 1375 ش.
آخوندزاده، میرزافتحعلی، مقالات، چاپ باقر مؤمنی، تهران: آوا، 1351 ش.
همو، مکتوبات، تبریز: احیاء، بی‌‌تا.
آقاخان کرمانی، سه مکتوب، چاپ بهرام چوبینه، اسن: نیما، 2000.
همو،صد خطابه، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران: شرکت کتاب، بی‌‌تا.
همو، هشت بهشت، تهران: بیان، 2001.
ابن‌‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، مقدمۀ ابن‌‌خلدون، ترجمۀ محمد پروین گنابادی، تهران: کتابناک، 1390 ش.
اسفندیاری، شهین و دیگران، مطبوعات ایران: فهرست تحلیلی کتابخانۀ مجلس سنا، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و برنامه‌‌ریزی علمی و آموزشی، 1358 ش.
اسماعیلی، مهران، «اندیشۀ سیاسی رفاعه طهطاوى در بافت تاریخی مصر در سدۀ نوزدهم؛ نقدی بر قرائت رایج»،فصلنامۀ علوم سیاسی، ش 65، صص 75ـ90، بهار 1393.
تونسی، خیرالدین، أقوم المسالک فی معرفة أحوال الممالک، تونس: مطبعة الدولة، 1284 ق.
پروین، ناصرالدین، «روزنامۀ مقدس حبل‌‌المتین»، ایران‌‌شناسی، ش 19، صص 470ـ488، پاییز1372.
حداد، محمد، دیانة الضمیر الفردی و مصیر الإسلام فی العصر الحدیث، بیروت: دار المدار الاسلامی، 2007.
خسروشاهی، سیدهادی، مجموعۀ رسائل و مقالات سیدجمال‌الدین حسینی، تهران: بی‌‌جا، 1379 ش.
دورانت، ویل، تاریخ تمدن، جلد 1، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، 1372ش.
رایین، اسماعیل، میرزاملکم‌‌خان، زندگی و کوشش‌های سیاسی او، تهران: بنگاه مطبوعاتی صفیعلی‌شاه، 1353 ش.
شریعتی، علی، تاریخ تمدن، تهران: خانۀ شریعتی، بی‌‌تا.
صدر هاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان: کمال، 1364 ش.
طالبوف، عبدالرحیم، کتاب احمد، تهران: شبگیر، 1356 ش.
همو، مسالک ‌‌المحسنین، تهران: کتاب‌‌های حبیبی، 1347 ش.
طهطاوی، رفاعة رافع، الأعمال الکاملة لرفاعة رافع الطهطاوی، چاپ محمد عماره، قاهره: دار الشروق، 2010.
همو، تخلیص الإبریز فی تلخیص باریز، قاهره: موقع صفحات، 2011.
عماره، محمد، الأعمال الکاملة للشیخ محمد عبده، بیروت: دار الشروق، 1993.
معلوف، لویس،المنجد، ترجمۀ محمد بندرریگی، تهران: ایران، 1386 ش.
میرزا ملکم‌‌خان، مجموعۀ آثار، تهران: دانش، 1327 ش.
Ali, Seyed Ameer, The Life and Teachings of Mohammed, London: Williams and Norgate, 1873.
Bagby, Philip, Culture and History: Prolegomena to the Comparative Study of Civilizations, California: University of California Press, 1958.
Benveniste, Émile, Civilisation, Contribution à l'Histoire du Mot, Paris: Éditions Gallimard, 1966.
Flanagan, Tom, First Nations Second Thoughts, Quebec: McGill University Press, 2008.
Graham, George Farquhar Irving, A Leader Reassessed; the Life and Work of Syed Ahmed Khan, Edinburg: William & Sons, 1885.
Mazlish, Bruce, Civilization and its Contents, Stanford: Stanford University Press, 2004.
Quigley, Carroll, The Evolution of Civilizations, Indianapolis: Liberty Press Edition, 1979.
Spengler, Oswald, The Decline of the West, translation by Charles Francis Atkinson, New York: Alfred A. Knopf INC, 1927.
Toynbee, Arnold Joseph, A Study of History, Oxford: Oxford University Press, 1953.