مکان‌های مقدّس و تأثیر باورعامیانه مسیحیان نسبت به آن‌ها در حملات صلیبی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران

3 استادیار دانشگاه الزهراء

چکیده

جنگ­های صلیبی که میان پیروان دو ملّت ابراهیمی یعنی اسلام و مسیحیت روی داد، به‌سبب گستره زمانی (1096ـ1291م) و مکانی (سرزمین­هایی از سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا)، و تأثیرات گسترده بر دو طرف جنگ، تا امروز، دارای جایگاه مهمی برای مسلمانان و مسیحیان است. یکی از موضوع‌های مهم، تأثیر «باورهای دینی عامیانه» در این جنگ‌ها است. اعتقاد مسیحیان نسبت به آثار معجزه­آسای «مکان­های مقدس» (مانند آمرزش و شفا)، از باورهای مهم عامیانه در این زمینه است. یکی از انگیزه‌های مسیحیان برای حمله به سرزمین‌های اسلامی، اشتیاق آن‌ها برای زیارت مکان­هایی بود که به باور آنان در «مرکز جهان» قرار داشت و یادآور حکایت‌های کتاب مقدس و جان‌فشانی مسیح و قدّیسان بود، ولی به‌توسط مسلمانان تسخیر شده و مورد بی­حرمتی قرار گرفته بود. بی‌شک اگر جنگ‌های صلیبی در نقطه دیگری روی می­داد، نه انگیزه­ای برای تحمل سختی­های این سفر طاقت‌فرسای جنگی وجود داشت و نه برای تداوم آن. اشاره پاپ در شورای کلرمون هم به‌سبب آگاهی از این جایگاه بوده است. در این مقاله به تأثیر باورهای عامیانه مسیحیان به این مکان‌های مقدس، در جنگ‌های صلیبی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The "Holy Places" and the Impact of Popular Christians Belief in Them, on Crusades

نویسندگان [English]

  • Ahmad Badkoubeh Hazaveh 1
  • Leila Khosravi 2
  • Abd-Allah Naseri Taheri 3
1
2
3
چکیده [English]

One of religious wars is Crusade, that occurred between followers of the two abrahamic religions: Islam and Christianity; and It is important because of the time span (1096-1291M) and location (territories from three continents of Asia, Europe, and Africa), and its widespread impacts, which have continued to now. The influence of popular beliefs of the Christians on the crusades is one of the most important issues. Among these beliefs, the Christians belief in the miraculous works of the “Holy Places”, (such as forgiveness and healing) was very important. One of the main motives crusades was the desire Christians to visit sacred places that were believed to be the center of the world. They remembered Bible stories and sacrifices of saints by seeing the holy places, but at the same time those were conquered by the Muslims and were held in unfaithfulness. If this war was touched elsewhere, there would be no incentive to endure the hardships of this war journey, not the motive for its continuation. The pope's mention in the Clermont Council was also due to the awareness of this place.

کلیدواژه‌ها [English]

  • popular religious beliefs
  • Crusades
  • holy places
  • Christ
ابن­اثیر، عزّالدین ابوالحسن،الکامل، بیروت: دارصادر ـ داربیروت، 1965م.
ابن­جبیر،رحله، بیروت: دارصادر، بی­تا.
ابن­الجوزی، أبوالفرج، بستان­الواعظین و ریاض­السامعین، بیروت: الکتب الثقافیه، بی­تا.
ابن­خلدون، عبدالرّحمن­، دیوان المبتدأ و الخبر، تحقیق خلیل شحاده، بیروت: دارالفکر، 1988م.
ابن­سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1990م.
ابن­شدّاد، بهاءالدین، النوادر السلطانیه و المحاسن الیوسفیه، چاپ جمال­الدین الشیال، القاهره: مکتبه الخانجی، 1994م.
ابن­العبری، غریغوریوس،تاریخ مختصر الدول، چاپ انطون صالحانی، بیروت: دارالشرق، 1992م.
ابن­العدیم، کمال­الدین، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، بیروت: دارالفکر، بی­تا.
ابن­قلانسی، ابویعلی حمزه­،تاریخ دمشق، چاپ سهیل زکّار، دمشق: دار حسان، 1983م.
ابن­کثیر، ابوالفداء،البدایه و النّهایه، بیروت: دارالفکر، 1986م.
ادو دویلی، جنگ دوم صلیبی، به‌اهتمام عبدالله ناصری­، ترجمه ستار عودی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
أرنول، رحله، درالموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، رحلات غربیه، (1187ـ1350)، ج37، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1999م.
اسمیت، مایکل اوکلند، کلیسا در محاصره، ترجمه سیدبیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1391.
الیاده، میرچا،رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران: سروش، 1389.
همو،متون مقدس بنیادین از سراسر جهان، برگردان مانی صالحی علامه، تهران: فراروان، 1393.
آنّا کومننا، منابع یونانی جنگ­های صلیبی: الکسیاد، ترجمه عبدالله ناصری و سمیه طباطبایی، نوشین صاحب، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
اولفر أوف بادربون، الإستیلاء علی دمیاط، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، الحمله الصلیبیه الخامسه، ج33، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1998م.
بردج، انتونی، تاریخ الحروب الصلیبیه، ترجمه احمد غسّان سبانو و نبیل الجیرودی، دمشق: دارقتیبه، 1985م.
البلاذری، احمد، انساب الاشراف، چاپ سهیل زکّار و ریاض زرکلی، بیروت: دارالفکر، 1996م.
بنیامین تودلایی، سفرنامه­های صلیبی، ترجمه عبدالله ناصری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
بورتشارد، وصف الارض المقدسه، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، رحلات غربیه، (1187ـ1350)، ج37، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1999م.
بیدالمزیف، رحله، الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، رحلات غربیه، (1187ـ1350)، ج37، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1999م.
پراور، ژوزه، جهان صلیبی­ها، ترجمه عبدالله ناصری و معصومه شمس، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
تئودریک،سفرنامه­های صلیبی: توصیف سرزمین مقدس، به‌اهتمام عبدالله ناصری طاهری، ترجمه سمیه سادات طباطبایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
جاک­دی­فیتری، المنتفی من مختصر تاریخ القدس، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، الحمله الصلیبیه الخامسه، ج33، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1998م.
جمال­الدّین کاشانی، ابوالقاسم، زبده‏التواریخ، به‌کوشش محمّدتقی دانش­پژوه، تهران: مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366.
جنگ اول صلیبی: تاریخ فرنگیان و حاجیان بیت­المقدس، نویسنده ناشناس، به ­اهتمام عبدالله ناصری، ترجمه ستار عودی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
حریری، احمدبن­علی، الإعلام و التبیین فی خروج الفرنج الملاعین علی دیار المسلمین، چاپ سهیل زکّار، دمشق: دارالملاح، 1981م.
دان، جان، گسترش اسلام، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران: ققنوس، چاپ نخست، 1394.
دانیال، سفرنامه­های صلیبی: سفرنامه دانیال، به‌اهتمام عبدالله ناصری ­طاهری، ترجمه ندا گلیجانی مقدم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
دجانی، هدیه و دجانی، شکیل برهان،الصراع الاسلامی ـ الفرنجی علی فلسطین (فی القرون الوسطی)، بیروت: الدراسات الفلسطینیه، 1994م.
دمیری، کمال­الدین محمد،حیاه الحیوان الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه، 2004م.
دورانت، ویل و آریل، تاریخ تمدّن، ترجمه احمد بطحایی و همکاران، سرویراستار محمود مصاحب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ویرایش دوم، چاپ ششم، 1378ش.
ذهبی، شمس­الدین، تاریخ­الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، بیروت: دارالکتاب­ العربی، 1409ق.
ریموند آگیلی، جنگ اول صلیبی: تاریخ جنگجویان فرنگی بیت­المقدس، به‌اهتمام عبدالله ناصری طاهری، ترجمه شهلا بختیاری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
زیدان، جرجی،تاریخ التمدّن الاسلامی، بیروت: دار مکتبه الحیاه، بی­تا.
ژان­ورزبورگی، سفرنامه­های صلیبی، ترجمه عبدالله ناصری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
سیتون،کینیث،تاریخ الحروب الصلیبیه، ترجمه سعیدعبدالله البیشاوی و آخرون، بی­جا: منشورات بیت­المقدس، 2004م.
سیولف، رحله حج سیولف الی القدس، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه الحمله الصلیبیه الثالثه، ج31، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1998م.
العارف، عارف،المفصّل فی تاریخ القدس، بیروت: المؤسّسه العربیه، 2005م.
عاشور، فاید حمّاد،الجهاد الاسلامی ضدالصلیبیین و المغول فی العصرالمملوکی، طرابلس: جرّوس پرس، 1995م.
علیمی، ابوالیمن،الأنس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، عمان الخلیل: مکتبه دنیس، 1420ق.
عمادالدین ­الاصفهانی، محمّد،الفتح القسی فی الفتح القدسی، الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، المصادر العربیه، مؤرخو القرن السادس(3)، ج13، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1995م.
عمران، محمود سعید،تاریخ الحروب الصلیبیه، بیروت: دارالنهضه العربیه، 1990م.
عوض، محمدمونس،الرحاله الاوربیون فی مملکه بیت­المقدس الصلیبیه (1099ـ1187م)، القاهره: مکتبه مدبولی، 1992م.
فروم، اریک،جزم­اندیشی مسیحی، ترجمه منصور گودرزی، تهران: مروارید، 1378.
فوشیه‌الشارتری،تاریخ الحمله الی القدس، ترجمه زیاد العسلی، عمّان: دارالشرق، 1990م.
فیتیلوس، سفرنامه­های صلیبی: توصیف سرزمین مقدس، به‌اهتمام عبدالله ناصری، ترجمه سوسن فخرایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
قاسم، قاسم­عبده، «سیمای جنگجوی صلیبی در منابع عربی»، فصلی از تاریخ اجتماعی جنگ‌های صلیبی، اهتمام عبدالله ناصری طاهری و معصومه حسن­زاده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، صص131ـ154، 1392.
همو،الخلفیه الایدیولوجیه للحروب­الصلیبیه، القاهره: دارالمعارف، 1983م.
همو،مبانی فکری و ماهیت جنگ­های­صلیبی، ترجمه عبدالله ناصری­ و نرگس قندیل­زاده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
قزوینی، زکریا بن­محمد،آثار البلاد و اخبار العباد،‏ بیروت: دار صادر، 1998م .
کاردینی، فرانکو،تاریخ روابط اسلام و اروپا، ترجمه بهاءالدین بازرگانی­گیلانی، تهران: علم، 1393.
کاهن، کلود،شرق و غرب در روزگار جنگ­های صلیبی، ترجمه عبدالله ناصری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1392.
کتاب مقدّس، ترجمه قدیم با رسم­الخط جدید، بریتانیا: ایلام، 2016م.
کتابهایی از عهد عتیق (کتابهای قانون ثانی) بر اساس کتاب مقدس اورشلیم، ترجمه پیروز سیار، تهران: نی، 1391.
کونگ، هانس،ساحت­های معنوی ادیان جهان، ترجمه حسن قنبری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1387.
گالیلی، زگوندو، «دینداری عامیانه­ی مسیحی»، مقدّمه­ای بر پژوهش دین عامیانه، ترجمه ابراهیم موسی­پور، تهران: جوانه طوس، 1393.
گیبون، ادوارد،انحطاط و سقوط امپراطوری روم، ترجمه فرنگیس شادمان (نمازی)، تهران: علمی و فرهنگی، 1381.
لوئیس، برنارد،خاورمیانه، ترجمه حسن کامشاد، تهران: نی، 1381.
لودولف، وصف الارض المقدسه، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، رحلات غربیه، (1187ـ1350)، ج37، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 1999م.
مارینو سانودو،پس از جنگ صلیبی: اسرار صلیبی­های حقیقی، ترجمه عبدالله ناصری، عزیزه رحیم­زاده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
مایر، هانس ابرهارد، جنگهای صلیبی، برگردان عبدالحسین شاهکار، شیراز: دانشگاه شیراز، 1371.
متی ­باریس، التاریخ الکبیر، در الموسوعه الشامیه فی تاریخ الحروب الصلیبیه، التاریخ الکبیر تصنیف متی باریس (1235ـ1273م.)، ج40، تألیف و تحقیق و ترجمه سهیل زکّار، دمشق: دارالفکر، 2001م.
مقدسی، ابوعبدالله،احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، القاهره: مکتبه مدبولی، 1991م.
مقدسی، مطهّربن­طاهر، البدء و التاریخ، القاهره: مکتبه الثقافه الدینیه، بی­تا.
مقریزی، تقی­الدّین، إتعاظ الحنفاء، القاهره: لجنه احیاء التراث، 1996م.
مک­گراث، آلیستر، درسنامه الهیات مسیحی، ترجمه محمدرضا بیات و دیگران، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393.
ناصرخسرو­ علوی قبادیانی، سفرنامه ناصرخسرو (نسخه خطی)، رقمزده خواجه محمد الطاف حسین، هند: بی­جا، 1882م.
نصر، سیدحسین، در جست و جوی امر قدسی، ترجمه مصطفی شهرآیینی، تهران: نی، 1389.
نصری، امیر، حکمت شمایل­های مسیحی، تهران: چشمه، 1388.
نویری، محمّد، الالمام بالأعلام، چاپ عزیزسوریال عطیه، هند: مطبعه مجلس دائره­المعارف العثمانیه، 1970م.
ویلسون، برایان، دین مسیح، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز، 1391.
هاکس، مستر، قاموس کتاب مقدّس، تهران: اساطیر، .1377
یاقوت الحموی، معجم البلدان،‏ بیروت: ‏دار صادر، 1995م.
یعقوب‌الفیتری،تاریخ بیت­المقدس، ترجمه و تعلیق سعید البیشاوی، الاردن: دارالشروق، 1998م.
یعقوبی، احمد،تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی، 1387.
Eliade, The Sacred and The Profane, Tranclated from the French Willard R. Trask, New York: A Harvest Book, Harcourt, Brace and world, Ink, n.d.
Gibbon, Edward, The decline and fall of the Roman Empire, vol.II, New York: Bennet a Cerf & Donalds Klopfer, The Modern Library, n.d.
Jotischky, Andrew, “The Christians of Jerusalem, the Holy Sepulchre and the Origins of the First Crusade”, Crusades, vol. 7, p. 35-58, 2008.
Licence, Tom, “The Templars and the Hospitallers, Christ and the Saints”, Crusades, vol. 4, p. 39-58, 2005.
Otto Bishop of Freising, The Two Cities, Translated by Charles Christopher Mierow, New York: Columbia University Press, 1893.
Runciman, Steven, A History of the Crusades, Cambridge University Press, 1951; USA: Printed in the United States of America, 1995.
Riley-Smith, Jonathan, The Crusades, Christianity, And Islam, New York: Columbia University Press, 2008.
William Archbishop of Tyre, History of deeds done beyond the sea,translated and Annotated Emily Atwater Babcock and A.C. Krey, New York: Columbia University Press, 1943.