کوشش‌های مسلمانان برای فتح جزیرۀ سَردانِیَه از سدۀ اول تا پنجم هجری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

2 دانش آموخته دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی از دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله علل و پیامدهای حملاتِ دریایی مسلمانان به جزیره سَردانِیَه، بررسی شده است؛ مسلمانان در فاصلۀ 84 تا 446ق، به منظور جلوگیری از هجمه‌هایِ مکرر اُسطول‌های بیزانس به شهرهای ساحلی مفتوحه، تأدیب مسیحیان مغرب، دستیابی به منابع اقتصادی ـ نظامیِ جزیره و نیز سلطه بر راه تجاری ِدریای مدیترانه، به سردانیه یورش بردند، امّا دستاورد آ‌ن‌ها در این زمینه اندک و به وضع جزیه بر ملوک این جزیره در برخی از دوره‌ها محدود بود. حملات مسلمانان به سردانیه موجب کشته‌شدن شمار زیادی از لشکریان مسلمان و صرف بودجه‌های هنگفتِ نظامی شد. با این حال مسلمانان در دورۀ مجاهد عامری در 406ق سردانیه را فتح کردند، هر چند از ثمرات این فتح نیز بهره‌ای نبردند. چه، مجاهد پیش از تثبیت قدرت، به سواحل جنوا و پیزا حمله و شهر لونی را تاراج کرد؛ این اقدام، هراس کلیسا و اعلان جنگ بر ضدّ مسلمانان از سوی پاپ بِنِدیکت هشتم را درپی داشت و سبب گردید بیزانسیان با کمک ایتالیا، یک سال بعد سردانیه را بازپس گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Muslim efforts to conquer Sardinia island from 1th Century AH to 5th AH

نویسندگان [English]

  • Younes Farahmand 1
  • Ghadrieh Tajbakhsh 2
1 Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 PhD in Islamic History and Civilization from University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of the present study is to investigate the causes and consequences of Muslims attacks to Sardinia Island. During 84-446 AH, Muslims attacked to Sardinia with different purposes including hampering the repeated naval Byzantine attacks to conquer coastal cities, penalizing Christian’s betrayers residing in Morocco, achieving economical and military resources of the island, and dominating over Mediterranean commercial sea. But they had little achievements and were of imposing Djizya on the kingdoms of islands in some periods only, while brought about considerable destruction of Islamic troops and spending vast amounts of military budget. Ultimately, the Muslims conquered Sardinia in the reign of Mudjāhid 'āmerī in 406AH, but it had not benefit; It was because Mudjāhid 'āmerī  invaded to Genoa/Genova and Pizza coasts and looted the city of Luni before consolidating himself in Sardinia, followed by terrified the church and made Pop Benedetto Ottavo declare war against the Muslims. Finally, Italy ports and Byzantine unified thereafter and conquered Sardinia one year later.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Sardinia"
  • "Umayyads"
  • "Aghlabīds"
  • "Fātimīds"
  • "Mediterranean Sea"
  • " 'āmerī"
  • "Pop"
آماری، میخائیل، المکتبه العربیّه الصقلیه، ترجمه قاسم محمّد رجب، لیسبک: 1857م.
همو، تاریخ مسلمی صقلیه، ترجمه محب سعد ابراهیم،لی مونییه، فلورنسا:  ۲۰۰۳م/۱۳۸۲.
ابن‌اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، بیروت: 1385ـ1386/ 1965ـ1966.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله،‏ رحله ابن بطوطه، چاپ عبدالهادی‏ تازی، اکادیمیه المملکه المغربیه‏، ریاض: 1417ق‏.
ابن‌تغری‌بردی، یوسف‏،النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره: [1383]ـ1392/ [1963]ـ1972م.
ابن‌جبیر، محمد بن احمد، تذکره بالاخبار عن اتفاقات الاسفار، بیروت ـ ابوظبی:  2008م.
ابن‌حزم، ابو محمد علی بن احمد بن سعید، رسائل ابن حزم الاندلسی، چاپ احسان عباس، موسسه العربیه للدراسات و النشر، بیروت: 1987م.
ابن‌خرداذبه، عبیدالله بن عبدالله، المسالک و الممالک‏، دارصادر، بیروت:‏ 1992م‏.
ابن‌خطیب، لسان الدین، اعمال الاعلام، چاپ کسروی سیدحسن، بیروت: 1424/2003م.
ابن‌خلدون،عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون المسمّی دیوان المبتدا و الخبر، چاپ خلیل شَحّاده و سهیل زکّار، بیروت: 1408/ 1988م.
ابن‌سعید مغربی، ابو الحسن علی بن موسی،الجغرافیا، بیروت: 1970م.
همو،المغرب فی حلی المغرب، چاپ شوقی ضیف، دار المعارف، قاهره: 1955م.
ابن‌عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبد الله، فتوح مصر و المغرب‏، چاپ علی محمدعمر، مکتبه الثقافه الدینیه، قاهره: 1415ق.
ابن‌عذاری، احمد بن‌ محمد،البیان المغرب فی اخبار الأندلس و المغرب، چاپ س. کولان و ا. لوی پروونسال، بیروت: 1362/ 1983م.
ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن الحسن بن هبه الله، تاریخ دمشق، چاپ عمرو بن غرامه عمروی، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع، 1415ق/ 1995م.
ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامه و السیاسه، بیروت: 1377/ 1957م.
ابن‌وردی، ابو حفص عمر بن مظفر بن عمر بن محمد ابن ابی الفوارس، تاریخ ابن الوردی، دارالکتب العلمیه، لبنان/ بیروت:  1417ق/ 1996م.
ابوالفداء، اسماعیل بن محمد بن عمر،تقویم البلدان، چاپ ریفورد و بارون ماک کوکین دیسلان، پاریس: 1840م.
احمد، عزیز، تاریخ صقلیه الاسلامیه، ترجمه امین توفیق طیبی، طرابلس: 1389/ 1980م.
ادریسی، محمد بن محمد، نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت: 1409/ 1989م.
برادفورد، ارنل،البحر المتوسط حضاراته و صراعاته، ترجمه خلیفه محمّد تلیسی، 1387/ 2008م.
بیرم الخامس، محمدمصطفی، صفوه الإعتبار بمستودع الأمصار و الأقطار‏، چاپ مأمون بن محیی الدین‏ جنان، دارالکتب العلمیه، بیروت‏: 1417ق.
تونسی، خیرالدین،اقوم المسالک فی معرفه أحوال الممالک‏، چاپ منصف‏ شنوفی، المجمع التونسی للعلوم و الآداب و الفنون‏، تونس: 2000م‏.
حمیری، محمّد بن محمّد، روض المعطار فی خبر الاقطار، چاپ احسان عبّاس، بیروت،1980م.
خانجی، محمد امین‏، منجم العمران فی المستدرک علی معجم البلدان‏، مطبعه السعاده‏، قاهره: 1325ق‏.
خلیفه‌بن خیّاط، تاریخ خلیفه بن خیّاط، چاپ اکرم ضیاء العمری، دارالقلم و مؤسسه الرساله، دمشق ـ بیروت: 1397ق.
دمشقی، شمس‌الدّین محمد بن ابی طالب،نخبه الدهر فی عجائب البرّ و البحر، بیروت: 1408ق.
ذهبی، شمس الدّین محمّد بن احمد، تاریخ الاسلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: 1413/ 1993م.
سلاوی، احمد، الاستقصا لاخبار دول المغرب الاقصی، چاپ احمد ناصری، دارالبیضاء، 2001م.
ضبی،احمد بن یحیی، بغیه الملتمس، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره و بیروت: 1989م/ 1410ق.
عمری، احمد بن یحیی، مسالک الأبصار فی ممالک الأمصار، چاپ مصطفی مسلم، ابراهیم صالح، بسام محمد بارود، یحیی وهیب جبوری، عماد عبدالسلام رؤوف و احمد عبدالقا شاذلی، المجمع الثقافی‏، ابوظبی‏: بی‌تا.
عنان، محمّد عبدالله، دوله الاسلام فی الاندلس، قاهره: 1417/ 1997م.
عوض محمد، محمد، الصراع حول مضیق صقلیه، مج الهلال،السنة الحادیة و الخمسون، 26 ربیع الثانی 1362ـ الجزء 2.
قدامه‌بن جعفر، الخراج و صناعه الکتابه، چاپ محمّد حسین زبیدی، بغداد: 1981م.
مسعودی، علی بن حسین، اخبار الزمان و عجائب البلدان، چاپ خالد علی نبهان، جیزه: 1392/ 2013م.
مقّری، احمد بن محمد، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، چاپ احسان عبّاس، بیروت: 1388/ 1968م.
نویری، شهاب الدین احمد، نهایه الإرب فی فنون الأدب، چاپ فهیم محمّد شلتوت، قاهره: 1428/ 2007م.
یحصبی، ابوالفضل القاضی عیاض بن ترتیب، المدارک و تقریب المسالک، چاپ عبدالقادر صحراوی، مطبعه فضاله ـ المحمدیه، موسی، مغرب: 1966ـ1970م.
Amari, Michele, Storia Del musulmani di Sicilia, Firenze, 1854.
Facaros, Dana and PaulsMichael, Sardinia, London, 2006.
Christiani, Kerry and Maric, Vesna, Lonely Planet Sardinia, Lonely Planet, 2012.
Dyson, Stephen L. and Rowland, JR, Robert. J,Archaeology and history in Sardinia from the Stone Age to the Middle Ages, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, 2007.
Lai, Francesca Lai, “Muslim Sardinia in Mediterranean Context”, Paper presented at: ATINER (Athens Institute for Education and Research), 4th Annual International Conference on Mediterranean Studies, 20-23 April 2011, Athens, http://veprints.unica.it/662/1/Atiner_eprint.pdf.
Oman. G, EI2, “Sardaniya”, Leiden, 1997.
The Times comprehensive atlas of the world, London: 2005.