تبیین شکست نظامی قریش در جنگ‌های صدر اسلام با تکیه بر پیشینه اجتماعی مکه و مدینه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد ایران

چکیده

در آستانه ظهور اسلام، ساکنان اصلی مکه تیره‌های قبیله بزرگ قریش بودند که بر امور مذهبی، اجتماعی و معیشتی شهر سلطه داشتند. با وجود اینکه پیامبر اکرم خود از بنی‌هاشم، یکی از تیره‌های قریش، بود دعوت او با مخالفت گسترده و شدید قریش روبرو شد. آنان در تمامی سالهای اقامت پیامبر در مکه با او مخالفت و دشمنی کردند. این دشمنی پس از خروج پیامبر و مسلمانان از مکه و هجرت به یثرب ادامه یافت و کار به جنگ و خونریزی کشیده شد که اغلب به نفع پیامبر و مسلمانان به انجام می‌رسید. هدف از نگارش این مقاله به دست دادن تحلیلی عینی از علل و دلایل شکست قریش در این رویارویی‌هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the Military Defeat of Quraysh in the Battles of the Early Islam Relying on the Social History of Mecca and Medina

نویسنده [English]

  • Abd-al-Rahim Ghanavat
Associate Professor Department of History and Civilization of Muslim Nations Faculty of Theology Ferdowsi University Of Mashhad (FUM) Iran
چکیده [English]

At the outset of the advent of Islam, the main inhabitants of Mecca were comprised of clans of the great tribe of Quraysh who held the upper hand in the fields of politics and economy in this city. Despite the fact that the Holy Prophet was himself from the Banī Hāshim, one of the clans of Quraysh, his call to Islam was faced with widespread and strong opposition of his tribe. They showed opposition and enmity to the Prophet during all the years of his stay in Mecca. This enmity continued after he and the Muslims left Mecca and migrated to Yathrib (Medina) and ended up to war and bloodshed. However, the outcomes of these wars were not similar to the incidents of the years the Prophet resided in Mecca, and contrary to those years that the Quraysh held the upper hand in Mecca and the Prophet and his companions had nothing to do but defend themselves, the outcomes of the battles were usually to the benefit of the Prophet and the Muslims. This article is intended to provide an objective analysis of the causes and reasons of the defeat of Quraysh in these confrontations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wars of the early Islam
  • Mecca
  • Quraysh
  • Yathrib
  • Aws and Khazraj
قرآن کریم.
آیتی، عبدالمحمّد، معلقات سبع، تهران، سازمان انتشارات اشرفی، 2537.
آیتی، محمد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، به کوشش ابوالقاسم گرجی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1366.
ابن اثیر، عزالدین، الکامل، تصحیح علی شیری، بیروت، دار احیاء تراث العربی، 1989م.
ابن طیفور، ابوالفضل احمد، بلاغات النساء، بیروت، دارالنهضة، 1972.
امیرعلی، تاریخ عرب و اسلام، ترجمه فخر داعی گیلانی، تهران، انتشارات گنجینه، 1366. 
ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السّقا، ابراهیم الابیاری، عبدالحفیظ شلبی، بیروت، الکتبة العلمیه، بی‌تا.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق،  الفهرست، به کوشش رضا تجدد، تهران، چاپخانه مروی، 1973.
بغدادی، محمد بن حبیب، المنمّق فی اخبار قریش، تصحیح خورشید احمد فارق، دهلی، دائرة المعارف العثمانیه، 1384ق.
بلاذری، ابوالحسن، فتوح البلدان، تصحیح رضوان محمدرضوان، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1978.
جبوری، یحیی بن وهیب، شعر المخضرمین و اثر الاسلام فیه، بغداد، المکتبة النهضة المصریه، 1964.
 جُمَحی، محمد بن سلاّم، طبقات الشعراء، تصحیح محمود محمد شاکر، قاهره، مطبعة المدنی،  بی‌تا.
جوادعلی،المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دارالعلم للملائین، مکتبة النهضه، 1971.
طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد، 1403ق.
مونس،حسین، تاریخ قریش، دارالمناهل، الطبعة الاولی، 2002.
زریاب، عباس، سیره رسول الله، تهران، انتشارات سروش، 1370.
عبدالکریم، خلیل، قریش من القبیلة الی الدولة المرکزیه، بیروت، مؤسسة الانتشار العربیه، 1997.
فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1376.
قنوات، عبدالرحیم، نزاع رهبری در جاهلیت و اسلام، مشهد، نشر صالح، 1389.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، اسلامیه، 1363.
مسعودی، ابوالحسن، التنبیه و الاشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصّاوی، قاهره، دارالصّاوی للطباعة و النشر، بی تا.
واقدی، محمد بن عمر،المغازی، تصحیح مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1989.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر.
یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، 1995.