حدود و ثغور منطقه‌ی بلادشاپور در دوره اسلامی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه تهران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

منطقه­ی «بلادشاپور» یکی از رستاق­های مهم کوره­ی قباد­خوره (ارّجان) بود که از ایالات مهم فارس در عصر ساسانی و دوران اسلامی محسوب می­شد. این منطقه که از دوره­ی ساسانی به دلیل بنا کردن شهری توسط شاپور اول در آن، به «بلادشاپور» معروف گردید، تا دوره­ی قاجار منطقه­ی مهمی با همین نام (بلادشاپور) بوده است. هدف از تحقیق حاضر مشخص نمودن تغییرات مرزی منطقه بلادشاپور و روند تحولات آن­ها طی دوران اسلامی است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای و بررسی­های سیستماتیک میدانی صورت گرفته و در پی پاسخ به سؤال زیر است: مرز­های سیاسی و اداری منطقه­ی بلادشاپور از سده­های اولیه اسلامی تا دوره­ی قاجار دستخوش چه تغییراتی شده است؟ نتایج بدست آمده نشان می­دهد که موقعیت و حدود و ثغور منطقه­ی بلادشاپور در ادوار مورد مطالعه همواره متغیر بوده و چندین بار بین کوره­ها و ایالات فارس جا به جا گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The boundaries of the Biladshapur area in the Islamic period

نویسندگان [English]

  • Javad Neyestani 1
  • Hasan Karimian 2
  • Davood Pakbaz 3
1 Associate Professor,Tarbiat Modares university
2 Associate professor, University of Tehran
3 MA student, Tarbiat Modares university
چکیده [English]

Biladshapur area was one of the imporatnt province of Ghobadkhore, Arrajan, that considered as one of major Fars states in the sassanid and Islamic period. This area, from the Sassanid period, due to the construction of a city in it by Shapur I, was called "Biladashapur" and until the Qajar period, remained an important region with the same name. The purpose of this research is to identify the boundary changes of the Biladshapur area in the pre-Islamic and islamic periods. By descriptive –analytical method Field systematic Study, this research tries to answer and looking for the following question:What changes have the political and geographical boundaries of the BiladShapur region undergone from the early Islamic centuries to the Qajar period? The results show that the location and boundaries of the Biladshapur area was not constant in these centuries and several times have been shifted between the Fars states and districts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biladshapur
  • Arrajan Khore
  • Kohgiluyeh
  • Historical geography of Biladshspur
آزادی، احمد، بررسی باستانشناختی کهگیلویه، آرشیو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد، منتشر نشده، 1387.
ابن بلخی‏، فارسنامه، شیراز، بنیاد فارس شناسی‏، چاپ اول، 1374.
ابن حوقل، ابو القاسم محمد بن حوقل النصیبی‏، صورة الارض‏، ج 2، لیدن افست بیروت، دارصادر، 1938.
ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، 1986.
ابن مسکویه‏، احمد بن علی، تجارب الامم‏، مصحح: ابو القاسم امامی، ج‏ 7، تهران، سروش‏، چاپ دوم، 1379.
ادریسی، ابوعبدالله محمد ابن محمد ابن عبدالله ابن ادریس حمودی، نزهة المشتاق فی اختراق الافاق، ترجمه عبدالمحمد آیتی؛ زیر نظر حسن حبیبی، تهران، بنیاد ایرانشناسی، چاپ اول، 1388.
اسکندربیگ ترکمان، تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم، 1382.
اصطخری، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی‏، مسالک الممالک، لیدن افست بیروت‏، دار صادر، 2004.
بناکتی‏، ابو سلیمان داود بن ابی الفضل محمد، روضة اولی الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب (تاریخ بناکتی‏)، تهران، انجمن آثار ملی، 1348.
بیضاوی‏، ناصر الدین، نظام التواریخ‏، مصحح: میر هاشم محدث، ‏تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، 1382.
حافظ ابرو، شهاب الدین عبد الله خوافی، جفرافیای حافظ ابرو، ج 2، تهران، میراث مکتوب‏، چاپ اول، 1375.
حسینی فسایی، حاج میرزا حسن، فارسنامه ناصری‏، مصحح: منصور رستگار فسایی‏، ج 2، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1382.
حسینی قزوینی، شرف الدین فضل الله، المعجم فی آثار ملوک العجم‏، مصحح: احمد فتوحی نسب، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی‏، چاپ اول، ‏1383.
حسینی منشی، محمد میرک بن مسعود، ریاض الفردوس خانی‏، به کوشش ایرج افشار و فرشته صرافان، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، ‏1385.
خوند میر، غیاث الدین بن همام الدین، مآثر الملوک‏، مصحح: میر هاشم محدث‏، تهران، رسا، چاپ اول، 1372.
دینوری‏، ابوحنیفه، الاخبار الطوال‏، مصحح: عبد المنعم عامر و جمال الدین شیال‏، قم، منشورات الرضی‏، چاپ چهارم، 1368.
گاوبه، هاینس، ارّجان وکهگیلویه از فتح عرب تا پایان دروه صفوی، ترجمه: سعید فرهودی، تصحیح و تحشیه و تنظیم: احمد اقتداری، تهران، انجمن آثار و مفاخر ملی، چاپ اول، 1359.
مستوفی، حمد الله‏، تاریخ گزیده، مصحح: عبد الحسین نوایی‏، تهران، امیر کبیر، چاپ سوم، 1364.
مستوفی، حمد الله، نزهه القلوب، به اهتمام و تصحیح گای لیسترانج ، تهران، چاپخانه ارمغان، چاپ اول، 1362.
مستوفی بافقی، محمد مفید، مختصر و مفید (جغرافیای ایران زمین در عصر صفوی)، به کوشش ایرج افشار و همکاری محمدرضا ابوئی مهریزی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، چاپ اول، 1390.
مقدسی، أبوعبد الله محمد بن أحمد، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم‏، قاهره، مکتبه مدبولی، چاپ سوم، 1411.
یاقوت حموی، شهاب الدین ابوعبدالله یاقون ابن عبدالله، معجم البلدان، ترجمه علی نقی منزوی، جلد اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی، چاپ اول، 1380.
Bell, M. S. Military Report on south-west persia, Including the Provinces of Khuzistan (Arabistan), Luristan and Parts of fars, simla, 1885.
Harrison, J. V, "Kuhgilu: South – West Iran", The Geographical Journal, Vol. 88, pp. 20-36 1936.
Harrison, J. V, "Some Routes in Southern Iran", The Geographical Journal, Vol. 99, No. 3 , pp. 113 – 129, 1942.
Stien, Aurel, "An Archaeology Journey in Western Iran", the Geographical Journal, vol. 92, No. 3, pp. 313-342, 1938.
Stocqueler, J. H, Fifteen months’ Pilgrimage through untrodden tracts of Khuzestan and Persia in a Journey from India to England, London, 1832.