رسم اجازه نویسی در سنت تعلیمی هنرخوشنویسی عثمانی: تحلیل ساختار و محتوای اجازه‌نامه‌ها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه الزهرا

چکیده

در سنت تعلیمی خوشنویسی عثمانی رسمی وجود داشته که به «اجازه نامه»، «اذن نامه» یا «اهلیت نامه» شناخته می‌شود. این رسم ظاهراَ فقط در خوشنویسی عثمانی رواج داشت. بر اساس این رسم شاگرد قطعه‌ای را به خط نسخ، ثلث یا نستعلیق می‌نوشت و آن را به رؤیت استاد یا استادانی می‌رساند و استادان نیز غالبا با خطی موسوم به «خط اجازه» و با الفاظی به عربی آن را تأیید می‌کردند. افزون بر بررسی مفهوم اجازه و خاستگاه آن در این سنت تعلیمی، پژوهش درباب ساختار و محتوای اجازه‌نامه‌ها و شناخت خط موسوم به خط اجازه، اندازه اجازه‌نامه‌ها، عبارت‌های اجازه و محل رقم اجازه برای شناخت بهتر این رسم لازم است که این نوشتار آن را بر عهده دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Permission Letter (Ijazat Nameh) in the Teaching Tradition of Ottoman Calligraphy: Its Structural and Content Analysis

نویسنده [English]

  • Fariba Pat
Assistant professor, Alzahra University
چکیده [English]

In the teaching tradition of Ottoman calligraphy, there was a custom known as "Ijazat Nameh", "Idhn Nameh" or "Ahliyat Nameh". This custom was apparently only prevalent in the Ottoman calligraphy. According to this custom, the apprentice wrote a piece in naskh, thuluth, or Nasta’liq script, and s/he brought it to the sight of one or more professors, and professors also often confirmed it by a script called "authorization script" ( Ijazah script). In addition to examining the concept of permission ( Ijazah ) in this teaching tradition and its origin, research on the structure and content of permission letter (Ijazat Nameh) and the recognition of a script called " Ijazah script", the size of Ijazat Namehs, permission terms and the place penned by master as permission, are required to better understand this custom. And this is what this article is to undertake.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Teaching tradition
  • Ottoman calligraphy
  • Permission letter (Ijazat Nameh)
  • Idhn Nameh
  • Ahliyat Nameh
  • Ijazah script
بختیار، مظفر، سند اجازه در خوشنویسی، کتاب ماه هنر، تهران،شماره 69ـ70، 1383.
برک، سلیمان، خوشنویسان استانبول، ترجمه ثریا منیری و مهدی قربانی، ویراستار حمیدرضا قلیچ‌خانی، تهران، بهار1396.
خطیب بغدادی، احمد، الکفایه فی علم الروایه، به کوشش احمد عمر‌هاشم، بیروت، 1406ق/ 1986م.
خطیب بغدادی، احمد، "الاجازه للمعدوم و المجهول" مجموعه رسائل فی علوم حدیث، به کوشش صبحی بدری سامرایی، مدینه، بی‌تا.
خطیبی، عبدالکبیر و سجلماسی، محمد، شاهکارهای خطاطی اسلامی، ترجمه مژگان جایز و محمدرضا عبدالعلی، تهران، هنر نو، 1393.
ذاکری، مصطفی، "سندی گرانبها در خطاطی عثمانی" نشر دانش، سال 16، شماره 4،  تهران، زمستان، 1378.
روان‌جو، احد، پژوهشی در " اجازه نامه" یا "اذن نامه" در قلمرو هنر خوشنویسی، نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، تهران، شماره 50، تابستان 1391.
شیمل، آنماری، خوشنویسی و فرهنگ اسلامی، ترجمۀ اسدالله آزاد، مشهد، 1368.
فضائلی، حبیب، اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی، اصفهان، انتشارات مشعل، 1362.
فیروزآبادی، قاموس.
مایل هروی، نجیب، تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‌های خطی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1380.
مدیرشانه‌چی، کاظم، «اجازه» در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، 1373.
میرخلف، سیدکمال، «آیین اجازه در میان خوشنویسان ترکیه»، گلستان هنر، شماره، 4، تهران، تابستان 1385.
نووی، محیی‌الدین یحیی بن شرف، التقریب و التیسیر لمعرفة سنن البشیر النذیر فی أصول الحدیث، تحقیق و تعلیق محمد عثمان الخشت، بیروت، دارالکتاب العربی، الطبعة الأولی، 1405 ه‍ ـ 1985م.
Blair, Sheila S, The Ottomans in Anatolia, the Balkans, and the Eastern Mediterranean in Islamic Calligraphy Edingburgh Universit, 2007.
Derman, M, Ugur, The Art of Calligraphy in the ottoman Empire in Foundation for Science Technology and civilization, 2007.
Derman,CICEK, The art of illumination in the Ottoman Empire in  History of the Ottoman State, Society and Civilization, edited by Ekmeleddin Ihsanoglu, Istanbul, 2002.
 Karimzadeh tabrizi, Mohammad Ali, Ijazat Nameh, The most unique and precious document in ottoman calligraphy, London, 1999.