سهم زبان اردو در همگرایی مسلمانان شبه قاره هند پیش از تجزیه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه اردو، دانشکده زبان ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران

چکیده

تا چندین سده پس از ورود مسلمانان به شبه قاره هند، زبان‌های عربی و فارسی به‌ترتیب زبان دینی و دیوانسالاری مسلمانان بودند. البته نفوذ و گسترش زبان فارسی در این سرزمین در دوره اسلامی، با هیچ زبان دیگری قابل مقایسه نیست.  با این‌حال این زبان‌ها با زبان‌های محلی و عمومی رایج در مناطق مختلف هند نیز در ارتباط بودند و میان آنها داد و ستد و وام‌گیری وجود داشت. برخی از زبان‌های محلی عناصری از زبان‌های فارسی و عربی و گاه ترکی از جمله رسم‌الخط عربی را پذیرفتند. نتیجه این تعاملات در کنار شرایط اجتماعی و سیاسی و زبانی دیگر، موجب پدیدار شدن زبانی تازه در هند شد که بعدها اردو نام گرفت. به موازات ضعف زبان فارسی در هند در قرن دوازدهم و سیزدهم به‌ویژه پس از قیام سراسری 1857، زبان اردو به‌تدریج قدرت و قوت گرفت و به زبان دینی، مذهبی و علمی و اجتماعی مسلمانان و نماد مسلمانی تبدیل و زبان نخست بسیاری از ادیبان و فعالان دینی و سیاسی چون سرسید احمدخان، ظفرعلی‌خان، ابوالکلام آزاد، محمد علی جناح و اقبال لاهوری شد و در نهایت جایگزین زبان فارسی گردید. این مقاله، با مطالعه تاریخچه مختصر شکل‌گیری و رونق زبان اردو در مناطق مختلف هند، نقش این زبان را در اتحاد و همگرایی مسلمانان به‌ویژه از میانه قرن نوزدهم به بعد بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Rule of Urdu Language in Bringing Muslims Together before Dissolution of Indian Subcontinent (an Historical and Literature wise Approach)

نویسنده [English]

  • vafa Yazdan Manesh
Urdu dept, faculty of foreign languages and literature, University of Tehran
چکیده [English]

With the arrival of Islam in the Indian subcontinent, local languages of this area borrowed elements from Persian, Arabic, Turkish and also got the Arabic script and then formed the Urdu language.
Due to the Persian language which was the language of the courts of sultans of the different parts of this area such as Punjab, Deccan, and the north of India, the influence of Persian was greater than the other languages.
On the other hand, plenty of Iranian Sufis, in order to preach Islam, used words of local languages in their poems.
By the development of Urdu scientific, academic and translation centers helped to upgrade it purposefully.
The Urdu journals that published one after another in the Indian subcontinent to cover different topics had a significant role in increasing the awareness of Muslims in their religion and to establish their shared goal of gaining freedom.
Important Political and social figures such as Sir Syed Ahmed Khan, Zafar Ali Khan, Abul Kalam Azad, Muhammad Ali Jannah and Iqbal Lahori, had great efforts for the convergence of Muslims by using this language in their writings and speeches.
Therefore, the Urdu language that got into the people’s political and social activities, and especially in the literature, had a great role in the separation of India and Pakistan establishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urdu
  • Islam
  • Muslims
  • literature
  • Sufism
  • Persian language
احتشام حسین، اردو ادب کی تنقیدی تاریخ، چاپ هفتم، نئی دهلی: قومی کونسل براﮰ فروغ اردو، 2009.
انور سدید، اردو ادب کی تحریکی، کراچی: انجمن ترقی اردو، چاپ ششم، 2007.
پرتو، لکهنوی، لکهنو مرکز زبان و ادب، بمبئی: دبستان آرزو، 1984.
جالبی، جمیل، تاریخ ادب اردو، ج4، لاهور: مجلس ترقی ادب، چاپ اول، 1994- 2012.
چنگیزی، اسلام بیگ، ایشیائی بیداری اور اردو شعرا، اله آباد: اداره انیس اردو، چاپ اول، 1961.
حسن اختر، بابا قوم اور قومی زبان، در منتخبات اردو نامه (مجلس زبان دفتری پنجاب)، اسلام آباد: مقتدره قومی زبان، چاپ اول، 1988.
زاهدی، سید مقصود، «باباﮰ اردو ڈاکٹر عبدالحق»، در بابا اردو مولوی عبدالحق، به کوشش سید معراج، لاهور: گنج شکر پریس، 2002.
سکسینه، رام بابو، تاریخ ادب اردو، ترجمه مرزا محمد عسکری، لاهور: سنگ میل پبلی کیشنز،  2004.
شبلی نعمانی، شعر العجم، اعظم گڑهـ: مطبوعات پریس، 1339.
شجاع احمد، «مولوی عبدالحق اور اردو کالج کراچی»، در مولوی عبدالحق ادبی اور لسانی خدمات، جلد اول، چاپ خلیق انجم، نئی دهلی: انجمن ترقی اردو، 1992.
شیخ، فوزیه، تحریک آزادی میں  صحافت کا کردار، 15اکتبر 2017 در www. Nawaiwaqt.com.
صدیق، کلیم، "معاشرتی اور ادبی پس منظر"، در تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان  و هند، دسویﮟ جلد، لاهور، پنجاب یونیورسﭦی، چاپ اول، 1972
صدیقی، ابواللیث ، لکهنو کا دبستان شاعری، کراچی: غضنفر اکیﮉ می پاکستان، 2002.
صدیقی، شمس الدین، «سیاسی،فکری، معاشرتی اور تهذیبی پس منظر»، در تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، آٹهویﮟ جلد، لاهور: پنجاب یونیورسﭦی، (1803- 1857)، 1971.
همو، «سیاسی،فکری، معاشرتی اور تهذیبی پس منظر»، در تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، دسوین جلد، اردو ادب ، لاهور: پنجاب یونیورسﭦی، ( 1914- 1072)، 1972.
ظفر، ادیب، اردوزبان کا قومی کردار، نئی دهلی: انجمن ترقی اردو، چاپ اول، 1976.
عارف عزیز، تحریک آزادی میں اردو صحافت کا کردار، 15 اکتبر 2017، در www.fikrokhabar.com
عبدالحق، مولوی، اردو کی ابتدائی نشوونما مین صوفیائی کرام کا کام، دهلی: انجمن ترقی اردو هند، چاپ دوم، 1939.
همو، مرحوم دهلی کالج، کراچی: ا نجمن ترقی اردو، چاپ سوم، 1962.
غلام حسین، ذوالفقار، «اردو کی پیدائش اور ارتقا»، در تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، جلد ششم، لاهور:پنجاب یونیورسٹی، 1971.
فاروقی، شمس الرحمن، اردو کا ابتدائی زمانه ادبی تهذیب و تاریخ کے پهلو، کراچی: آج، چاپ سوم، 2009.
مشتاق،‌ احمد، سرسید کی نثری خدمات، دهلی: ایجوکیشنل پبلشنگ هاوس،‌1961.
معصومی، محسن، فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی دکن در دورة بهمنیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1389.
معین الدین عقیل، تحریک آزادی می اردو کا حصه، لاهور: مجلس ترقی ادب، چاپ اول، 2008/ 1429.
ملک حسن، ا ختر، اردو شاعری می ایهام گوئی کی تحریک، لاهور: یونیورسل بکس، 1986.
منگلوری، ممتاز"دلی کالج کی علمی خدمات"، در تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، اردو  ادب (سوم)(1803- 1857)، آٹهوین جلد، لاهور: پنجاب یونیورسٹی، چاپ اول، 1971.
نارنگ، گوپی چند، هندوستان کی تحریک آزادی اور اردو شاعری، نئی دهلی: قومی کونسل براﮰ فروغ اردو، چاپ اول،  2003.
هاشمی، نصیرالدین، دکن مین اردو، نئی دهلی: قومی کونسل برائ فروغ اردو، چاپ دوم، 2002.
یزدان­ منش، وفا، "تاثیر زبان، شعر و فرهنگ فارسی بر غزل اردو"، در مجموعه همایش بررسی پیوندهای فرهنگی ـ ادبی ایران و هند، با تاکید بر جایگاه همدان، همدان: دانشگاه بوعلی سینا، 1391. (صص 570- 580)
همو، "ساختار فورت ویلیام کالج و عملکرد آن با رویکرد نثر اردو و زبان فارسی"، در فصلنامه مطالعات شبه قاره، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال چهارم، شماره دوازدهم، پاییز 1391، (صص 131- 145).