راه‎های اثبات پذیرش اسلام از سوی زرتشتیان در سده‎های نخست ق

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدّن ملل اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدّن ملل اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

گروش زرتشتیان به اسلام حدود چهار سده به طول انجامید. هرچند تشخیص پذیرش اسلام از سوی زرتشتیان در این دوره و بر اساس منابع تاریخی بسیار دشوار و گاه ناممکن است، انجام برخی از مناسک و اعمال دینی همچون ادای شهادتین، برپایی نماز، پرداخت زکات و خمس غنایمی که تازه مسلمانان در جنگ‎ها به دست می‌آوردند، انجام عمل شرعی ختنه، استفاده از نام‎های عربی، تکلم به زبان عربی و ایجاد تغییر در نوع خوراک، پوشاک و مشاغل، می‌تواند به عنوان نشانه‌های پذیرش اسلام از سوی زرتشتیان به شمار آید. در این پژوهش کوشش شده است تا علائم و نشانه‌هایی که از سوی مسلمانان، دلیل گروش به اسلام به شمار می‌رفت، بررسی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Zoroastrian Proofs for Conversion to Islam during the First Centuries of Islam

نویسندگان [English]

  • Narges Kadkhodaee 1
  • Mohsen Masumi 2
1 PhD Student, University of Tehran
2 Associated Prof., University of Tehran
چکیده [English]

The Zoroastrians converted to Islam about four centuries. They needed their conversion to be demonstrated and accepted. This article aims to study the acceptable proofs that historically were presented by Zoroastrian for conversion to Islam. The result shows that even not explicitly mentioned in historical sources; we have a list of actions for proving the conversion: performing some religious rituals and practices such as the shahada (the Muslim declaration of faith), salah (prayers), paying zakat and khums, circumcision, adopting an Arabic name, and even speaking in Arabic; also some modifications in their lifestyle such as a change in the foods, clothing, and occupation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conversion to Islam
  • Zoroastrians
  • Rituals
قرآن کریم.
ابن اثیر، عزالدین علی‎ بن محمد، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دار الفکر، 1409ق.
همو، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
ابن اخوه، محمد بن محمد بن احمد، معالم القربه فی طلب الحسبه، به اهتمام روبن لوی، کمبریج، دار الفنون، 1937م.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری فی شرح صحیح بخاری، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار المعرفه، 1379ق.
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد، صوره الارض، بیروت، دار صادر (افست لیدن)، چاپ دوم، 1938م.
ابن خلکان، أبو العباس شمس الدین أحمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، 1971م.
ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1410ق.
ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف، الکافی فی فقه اهل المدینه، ریاض، مکتبه الریاض الحدیثه، چاپ دوم، 1400ق.
ابن عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، تصحیح مفید محمد قمیحه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1404ق.
ابن فقیه، احمد بن محمد، البلدان، تحقیق هادی یوسف، بیروت، عالم الکتب، چاپ اول، 1416ق.
ابن کثیر، السیره النبویه، تحقیق مصطفی عبدالواحد، قاهره، دار المعرفه للطباعه و النشر و التوزیع، 1391م.
ابن منظور، لسان العرب.
ابن ندیم، محمد بن اسحق، الفهرست، تحقیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعرفه، چاپ دوم، 1997م.
ابن هشام، عبدالملک‎ بن هشام حمیری، السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا، ابراهیم الابیاری و عبدالحفیظ الشلبی، بیروت، دار المعرفه، بی‏تا.
ابن‎تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، شرح العمده فی الفقه، تحقیق سعود عطیشان، ریاض، مکتبه العبیکان، چاپ اول، 1413ق.
ابوحنیفه دینوری، احمد‎ بن داود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم، منشورات الرضی، 1368ش.
آذرفرنبغ فرخ‏زادان، ماتیکان گجستک ابالیش، ترجمه ابراهیم میرزای ناظر، تهران، هیرمند، 1375ش.
باقلانی، محمد، اعجاز القرآن، به کوشش احمد صقر، قاهره، دار المعارف، چاپ پنجم، 1997م.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناصر، بیروت، نشر دار الطوق النجاه، چاپ اول، 1422ق.
بلاذری، احمد‎ بن یحیی، جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.
همو، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبه الهلال، 1988م.
بلخی، صفی الدین عبدالله‎ بن عمر، فضائل بلخ، ترجمه عبدالله محمد بن محمد حسینی بلخی، تصحیح و تحشیه عبدالحی حبیبی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350ش.
بولت، ریچارد، گروش به اسلام در قرون میانه، ترجمه محمدحسین وقار، تهران، تاریخ ایران، 1364ش.
بویـس، مـری، چکیده تاریخ کیش زرتشـت، ترجمـه همایون صنعتی زاده، تهـران، انتشارات صفی‏علیشاه، 1377ش.
بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین، دلائل النبوه و معرفه اصحاب الشریعه، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1405ق.
تاریخ سیستان، تحقیق مالک الشعرای بهار، تهران، کلاله خاور، چاپ دوم، 1366ش.
جهشیاری، محمد بن عبدوس، الوزراء و الکتاب، تحقیق حسن زین، بیروت، دار الفکر الحدیث، 1408ق.
چوکسی، جمشید گرشاسب، ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده‎های اسلامی، ترجمه نادر میرسعیدی، تهران، ققنوس، 1381ش.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد بن عبدالله، تاریخ نیشابور، تهران، آگه، چاپ اول، 1375ش.
حدود العالم من المشرق الی المغرب، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، کتابخانه طهوری، 1362ش.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1417ق.
زادسپرم (گزیده‎ها)، تصحیح ترجمه و توضیحات محمد تقی راشد محصل، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366ش.
زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، 1989م.
زند بهمن یسن، به کوشش محمدتقی راشد محصل، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1370ش.
سرخسی، محمد بن احمد بن ابی سهل، المبسوط، بیروت، دار المعرفه، 1414ق.
سمعانی، عبدالکریم‎ بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرحمان‎ بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس دایره المعارف العثمانیه، چاپ اول، 1382ق.
سهمی، حمزه‎ بن یوسف، تاریخ جرجان، بیروت، عالم الکتب، چاپ چهارم، 1407ق.
شایست ناشایست؛ متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی)، آوانویسی و ترجمه کتایون مزداپور، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1369ش.
شهزادی، مهرانگیز، مجموعه سخنرانی موبد موبدان رستم شهرزادی، بی‎جا، بی‎نا، 1380ش.
شهمردان، رشید، خرده اوستا، بمبئی، انتشارات انجمن زرتشتیان ایرانی، 1308 یزدگردی.
شیخ صدوق، ابوجعفر محمد‎ بن علی‎ بن حسین‏ بن بابویه قمی، کمال الدین و تمام النعمه، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1416ق.
شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، اختیار معرفه الرجال (المعروف برجال کشی)، قم، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، 1382ق.
همو، کتاب الخلاف، تحقیق جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1407ق.
شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1410ق.
صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود  و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1414ق.
طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، الاحتجاج، تحقیق محمد باقر الخرسان، نجف، مصادر الحدیث الشیعیه، 1966م.
طبری، محمد‎ بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1967م.
همو، ترجمه تفسیر طبری، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران، دانشگاه تهران، 1356ش.
فرای، ریچارد، عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، سروش، 1375ش.
قاضی ابویوسف‌‌، یعقوب‏ بن ابراهیم، ‌الخراج‌، تحقیق طه عبدالرئوف سعد و سعد حسن محمد، بیروت، دار المعرفه، 1399ق.
قدامه‎ بن جعفر کاتب بغدادی، الخراج و صنعه الکتابه، تصحیح محمدحسین زبیدی، بغداد، دار النشر، 1981م.
قمی، حسن‎ بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن‎ بن علی قمی، تصحیح محمدرضا انصاری قمی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، چاپ اول، 1385ش.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی‎ بن ضحاک، زین الاخبار، تحقیق عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، چاپ اول، 1363ش.
ماوردی، الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، ابوالحسن علی‏ بن محمد بغدادی، نشر عباس احمد الباز، مکه، 1966م.
مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ق.
مرعشی، ظهیر الدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تصحیح محمد حسین تسبیحی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی شرق، 1345ش.
مسکویه، احمد‎ بن علی، تجارب الأمم و تعاقب الهمم، تصحیح ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، 1379ش.
مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، بی‏تا.
نرشخی، ابوبکر محمد‎ بن جعفر، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد‎ بن محمد‎ بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تحقیق محمدتقی مدرس رضوی، تهران، توس، چاپ دوم، 1363ش.
واقدی، محمد‎ بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ دوم، 1409ق.
یاقوت، شهاب الدین، معجم الادباء، بیروت، دار الغرب الاسلامی، چاپ اول، 1414ق.
همو، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، 1995م.