نقدی فلسفی بر مفهوم «معماری اسلامی» با رویکردی آسیب‌‌شناسانه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار معماری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

چکیده

بررسی رابطه‌ میان معماری و اسلام باتوجه به ماهیت‌ معماری، زمینه را برای فهم مناسبی از معماری اسلامی پدید می‌آورد. پژوهش حاضر با هدف تبیین ماهوی مفهوم معماری اسلامی به روش پدیدارشناسی تألیف شده ‌است و کوشیده‌ایم با حرکت از علم اجمالی به علم حصولی، در جهت ایجاد امکان نظری پاسخ به پرسش از چیستی معماری اسلامی، در قالب رویکردی آسیب‌شناسانه به‌تعابیر موجود، گامی برداشته ‌شود. ضرورت و اهمیت پرداختن به پژوهش پیرامون چیستی معماری اسلامی را می‌توان در حوزه‌های مختلفی از جمله دستیابی به الگوی زمینه‌محور و بومی برای تنسیق فرمی- فضایی در روند توسعۀ فیزیکی و پاسخگویی به نیازهای کاربران محصولات معماری جست‌وجو کرد. یافته‌های پژوهش، تحقق معماری اسلامی را در ساحت نیازهای کالبدی مستخرج از امر قدسی و نیز اعتلای معماری، امکان‌پذیر می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Concept of Islamic Architecture: A Philosophical Critique

نویسنده [English]

  • Seyyed Ameen Seyyedein
Assistant Professor of Architecture, Astara branch, Islamic Azad University, Astara, Iran
چکیده [English]

The study of the relation between architecture and Islam, considering the nature of architecture, provides a basis for a proper understanding of Islamic architecture. This study presents an epistemological explanation of Islamic architecture by a phenomenological method. Research on Islamic architecture is essential due to its relation to various subjects, including achieving a contextual-local model to coordinate formal-spatial in the process of physical development and meet the requirements of users of architectural products. The present study, assuming architecture as a human structure and Islam as a sacred idea, shows that Islamic architecture forms the dialectic between the user's requirement and formal-spatial architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic architecture
  • form-space
  • requirement
  • theory
ابن‌عربی، اکبر محیی‌الدین، فصوصالحکم و نقشالفصوص، محمدعلی موحد و صمد موحد، نهم، تهران: کارنامه، 1398.
احمدی، رضا، مصاحبه توسط میلاد دخان‌چی، "ژاک لکان"،  طعم اندیشۀ بزرگان، مدرسۀ علوم انسانی جیوگی. تهران. 1399.
ارسطو،  متافیزیک (مابعدالطبیعه)، شرف‌الدین خراسانی، پنجم. تهران: حکمت، 1385.
الکساندر، کریستوفر، معماری و راز جاودانگی، راه بینهایت ساختن، مهرداد قیومی بیدهندی، پنجم، تهران: روزنه، 1398.
آبادی، محمدعلی، “بازگشت هویت به هنر و معماری اسلامی، چه‌گونه است؟”،  فیروزۀ اسلام (دانشگاه هنر اسلامی تبریز)، شمارۀ 1، ص 15-17، مهر 1394
پیرنیا، محمدکریم و غلامحسین معماریان، سبکشناسی معماری ایرانی، علی‌محمد رنجبرکرمانی، ‌ بیست و یک‌ام، تهران: گلجام، 1394.
حاجی‌قاسمی، کامبیز، "شاخصه‌های معماری ایران"،  صفه (دانشگاه شهید بهشتی)، شمارۀ 58، ص 5-18، 1391
خوارزمی، حسین، شرح فصوص الحکم، حسن حسن‌زاده آملی، جلد 1، تهران: بوستان کتاب قم، 1364.
دخان‌چی، میلاد، پسااسلامیسم - بازنگری رابطه مذهب و سیاست در ایران، دوم، تهران: آرما، 1399.
دخان‌چی، میلاد، "سینما: محتوا یا فرم؟ و مسأله‌ای به نام «سینمای انقلاب»"، فرهیختگان (دانشگاه آزاد اسلامی)، 1 بهمن 1398.
سعید، ادوارد، شرقشناسی، عبدالرحیم گواهی، هفتم، تهران: پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1395.
شریعتی، علی، جهانبینی و ایدیولوژی، بنیاد فرهنگی شریعتی، تهران: دفتر تدوین و تنظیم مجموعۀ آثار دکتر علی شریعتی، 1372.
طاهری، جعفر و هادی ندیمی، "بعد پنهان در معماری اسلامی ایران"،  صفه (دانشگاه شهید بهشتی)، شماره 65، 5-24، تیر 1393.
عبدالکریمی، بیژن، پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر، سوم، تهران: نقد فرهنگ، 1399.
فراستی، مسعود، "مدیوم تصویر همه چیز را دگرگون می‌کند."،  ایمنا (شهرداری اصفهان)، 5 آبان 1398.
گروت، لیندا و دیوید وانگ، روشهای تحقیق در معماری، علی‌رضا عینی‌فر، هفتم، تهران: دانشگاه تهران، 1396.
مارکس، کارل، هیجدهم برومر لوئی بناپارت، باقر پرهام، هشت‌م، تهران: مرکز، 1397.
مشرق‌نیوز، "فراستی: آوینی معتقد بود ما سینمای اسلامی نداریم."، موسسه فرهنگی مطبوعاتی مشرق، 1 فروردین 1394.
مطهری، مرتضی، مجموعۀ آثار مرتضی مطهری، جلد 15، پنجم، قم: انتشارات صدرا، 1373.
مطهری، مرتضی، انسان کامل، سی‌ام. تهران: صدرا، 1383.
منان‌رییسی، محمد و عبدالحمید نقره‌کار، "معناشناسی در آثار معماری از منظر اسلامی"،  نقش جهان (دانشگاه تربیت مدرس)، 259-266، شمارۀ 4، دورۀ 8، دی 1397.
نقره‌کار، عبدالحمید و محمد منان‌رییسی، "تحقق‌پذیری هویت اسلامی در آثار معماری"، مطالعات شهر ایرانی- اسلامی (پژوهشکدۀ فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی)، 5-12، شمارۀ 7، دورۀ 2، فروردین 1391.
نیچه، فریدریش ویلهم، انسانی زیاده انسانی، ابوتراب سهراب و محمد محقق نیشابوری، تهران: نشر مرکز، 1399.
ویتروویوس، ده کتاب معماری، ریما فیاض، دوم، تهران: دانشگاه هنر، 1391.