تاریخنگاری در آثار منظومِ دوره سلاطین دهلی (حک:۶۰۲-۹۳۲)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو گروه مطالعات شبه قاره هند و جنوب شرق آسیا بنیاد دایره العارف اسلامی

چکیده

پس از شکل‌گیری حکومت سلاطین دهلی، تحولات گوناگون در جنبه­های مختلف حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هند شکل گرفت. از جمله این تحولات، رسمیت یافتن زبان فارسی در دربار سلاطین دهلی و نگارش آثار ادبی و تاریخی متعدد به زبان فارسی بود. تاریخنگاری رسمی مسلمانان در هند به زبان فارسی با نگارش تاج المآثر در اوایل سده هفتم هجری آغاز شد و با نگارش آثاری چون طبقات ناصری، تاریخ و فیروزشاهی برنی رونق یافت. در این دوره آثار منظوم متعددی نیز به زبان فارسی به‌توسط برخی از شاعران چون امیر خسرو دهلوی و عصامی به نگارش در آمد که از مهم‌ترین منابع پژوهش درباره تاریخ سلاطین دهلی (در سده هفتم و هشتم هجری)، به شمار می­روند. در نوشتار پیش رو به معرفی این آثار و جایگاه آنها به‌عنوان منبع تاریخی در دوره سلاطین دهلی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Poetry as Historical Source in Delhi Sultanate Period (602-932A.H)

نویسنده [English]

  • Saied shirazi
Faculty Member of Encyclopaedia Islamica Foundation
چکیده [English]

After the establishment of Delhi sultan's dynasty, various changes appeared in various aspects of the political, social and cultural life of India. Among these changes were the Persian language recognition in Delhi Sultans court and the writing of numerous literary and historical works in Persian. The official historical writing of Muslims in India began with the writing of Tāj-al-maāthir in Persian language in early seventh century A.H. and then, developed by works such as Ṭabaqāt Nāṣirī and Tārīkh-i-fīrūzshāhī. In this period many poetry works were written in Persian language by such poets as Amīr Khusraw Dihlavī and ʻIsāmī. These works are among the most important sources of history of the Delhi Sultanate (in seventh and eighth centuries A.H). In this article, these works and their importance as historical sources in Delhi Sultanate period are discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • India
  • Delhi Sultans
  • Poetry and Historiography
  • Amīr Khusraw Dihlavī
  • Badr al-dīn Chāchī
  • ʻIsāmī
آفتاب اصغر، تاریخ نویسی فارسی در هند و پاکستان: تیموریان بزرگ، لاهور: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی، 1364ش.
امیری، کیومرث، زبان و ادب فارسی در هند، تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، ۱۳۷۴ش.
بدائونی، عبداقادر، منتخب التواریخ، چاپ مولوی احمد صاحب، با مقدمه و اضافاتی از توفیق ه سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379-1380ش.
بدرالدین چاچی، دیوان بدرچاچی، چاپ علی محمد گیتی فروز، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1387.
دهلوی، امیرخسرو، مفتاح الفتوح، علی گده: شعبه تاریخ موسلم یونیورستی، 1954/1333.
همو، قران السعدین، تهران: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1369.
همو، خزاین الفتوح، چاپ محمد وحید میرزا، لاهور،1976.
همو، نه سپهر، چاپ محمد وحید میرزا، کلکته، 1948/1368.
همو، تغلق نامه، چاپ سید هاشم فرید آبادی، دکن، 1933/1352.
رادفر، ابوالقاسم، «بررسی جنبه­های ادبی فتوح السلاطین عصامی (فردوسی دکن)»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، ش۲، بهار ۱۳۸۵.
رزم آرا، مرتضی، «نگاهی به مورخان هند میانه»، آینه پژوهش، پیاپی85، شماره1، بهار 1383.
سبحانی، توفیق ھ، نگاهی به تاریخ ادب فارسی در هند، تهران: شورای گسترش زبان و ادب فارسی، 1377 شیرازی، سعید، سیاست­های سلاطین دهلی در قبال پیروان ادیان و مذاهب، پایان نامه کارشناسی ارشد، راهنما: محسن معصومی، مشاور: جمشید نوروزی، دانشگاه تهران، دی۱۳۹۰.
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات فردوس، 1369.
عبدالرحمن، سید صباح الدین، هند از دیدگاه امیرخسرو دهلوی، ترجمه نورالحسن انصاری، دهلی: انتشارات انجمن فارسی، 1985.
طباطبایی، سید مهدی، بررسی سبک منظومه فتوح السلاطین عصامی، قندپارسی، ۱۳۹۶.
عصامی، عبدالملک، فتوح السلاطین، چاپ یوشع، مدرس، 1948/1327.
فرشته، تاریخ فرشته، چاپ محمد رضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1387-1388ش.
معصومی، محسن، فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی دکن در دوره بهمنیان، تهران: علمی فرهنگی، 1389.
معصومی، محسن و شیرازی، سعید، «بررسی مناسبات بین سلاطین دهلی و خلفای عباسی»، مجله تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 15، بهار و تابستان 1392.
نظامی، تاج الدین حسن، تاج المآثر، چاپ سید امیر حسن عابدی ، دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی، 2008.
نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران در زبان فارسی، تهران: چاپخانه میهن، 1344.
نهرو، جواهر لعل، کشف هند، ترجمه محمود تفضلی، تهران: امیرکبیر، 1350ش.
یاری، سیاوش و سلیمانیان، مسلم، «جایگاه امیرخسرو دهلوی در تاریخ­نگاری هند»، پژوهش­نامه تاریخ اسلام، سال 6، شماره 22، تابستان 1395.
Askari, Hasan, Amir Khusrau: as a Historian, Patna: Khuda Bakhsh Oriental Public Library, 1992.
Askari, Hasan, Khusraus Works As Sources of Social History, in: Memorial Volume Amir Khusrau, New Delhi, 1975.
Hanfee, Abdul Aziz Ameeq, The Historian in Khusrau, in: Memorial Volume Amir Khusrau, New Delhi, 1975.
Hardy, P., Historians of medieval india, studies in indo-muslim historical writing, London, 1997.
Lal, K.S., History of the Khaljis (A.D.1290-1320), New Delhi, 1980.
Srivasta, A.L., The Sultanate of Delhi (711-1526 A.D), Agra, 1966.
Wahid Mirza, Muhammad, The Life And Works Of Amir Khusrau, BAPTIST MISSION PRESS, CALCUTTA, 1935.